نوروفیبروماتوز چیست؟

نوروفیبروماتوزیس گروهی از اختلالات ژنتیکی است که باعث ایجاد تومور روی بافت عصبی می شود. این تومورها می توانند در هر نقطه از سیستم عصبی از جمله مغز ، نخاع و عصب ها در نقاط مختلف بدن ایجاد شوند. سه نوع نوروفیبروماتوز وجود دارد: نوروفیبروماتوز 1 (NF1) ، نوروفیبروماتوز 2 (NF2) و شوانانوماتوز. NF1 معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می شود ، در حالی که NF2 و شوانوماتوز معمولاً در اوایل بزرگسالی علائم خود را نشان می­دهند.

تومورهای ایجاد شده بر اثر این اختلالات معمولاً غیر سرطانی (خوش خیم) هستند ، اما گاهی اوقات می توانند سرطانی (بدخیم) شوند. علائم این بیماری اغلب خفیف هستند. از عوارض معمول نوروفیبروماتوز می توان به کاهش شنوایی ، اختلال یادگیری ، مشکلات قلبی و عروقی (قلبی عروقی) ، از دست دادن بینایی و درد شدید اشاره کرد.

درمان نوروفیبروماتوز در واقع بر تحریک رشد و نمو سالم در کودکان مبتلا به این اختلال و مدیریت زودهنگام علائم متمرکز است. هنگامی که نوروفیبروماتوز باعث ایجاد تومورهای بزرگ یا تومورهایی می شود که بر عصب فشار می آورند ، جراحی می تواند علائم ایجاد شده را بهبود دهد. برخی از افراد ممکن است از درمان های دیگری مانند جراحی رادیو استریوتاکتیک یا داروهای کنترل درد استفاده کنند. داروی جدیدی برای درمان تومورها در کودکان در دسترس است و درمان های جدید دیگری نیز در حال بررسی و گسترش است.

• علائم

سه نوع نوروفیبروماتوز وجود دارد که هر کدام علائم و نشانه های متفاوتی دارند.

• نوروفیبروماتوز نوع 1:

نوروفیبروماتوز 1 (NF1) معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می شود. علائم اغلب در بدو تولد یا کمی بعد از آن در بیمار مشاهده می­شوند و تقریباً همیشه این علائم در نهایت تا سن 10 سالگی قابل مشاهده خواهند بود علائم و نشانه های بیماری در فرد مبتلا می­تواند از نظر شدت از خفیف تا متوسط ​ باشند.

علائم و نشانه ها عبارتند از:

• لکه های صاف و قهوه ای روشن روی پوست(cafe au lait spots): این لکه­ها که بی خطر هم هستند در بسیاری از افراد شایع است. داشتن بیش از شش لکه از این نوع در بدن نشان دهنده نوروفیبروماتوز 1 است. این لکه ها معمولاً هنگام تولد وجود دارند یا در اولین سال های زندگی ظاهر می شوند. پس از کودکی ، با افزایش سن لکه های جدیدی ظاهر نمی شوند.
• کک و مک در ناحیه زیر بغل یا کشاله ران: کک و مک معمولاً در سنین 3 تا 5 سالگی ظاهر می شود. کک و مک ها کوچک تر از لکه های قهوه­ای هستند و به صورت خوشه ای در چین های پوست ظاهر می شوند.
• برآمدگی های ریز روی عنبیه چشم (Lisch nodules): این ندول­ها بی خطر هسند و به راحتی دیده نمی شوند همچنین بر بینایی تأثیر نمی گذارند.
• برآمدگی های نرم و اندازه نخود رو یا زیر پوست (نوروفیبروما). این تومورهای خوش خیم معمولاً در داخل یا زیر پوست ایجاد می شوند ، اما می توانند در داخل بدن نیز رشد کنند. گاهی اوقات رشد این تومورها گاهی می­تواند اعصاب زیادی را درگیر کند(plexiform neurofibroma). نوروفیبروم های پلکسی فرم ، هنگامی که روی صورت قرار دارند ، می توانند باعث ناهنجاری شوند. تعداد نوروفیبروم ها با افزایش سن ممکن است افزایش یابد.
• تغییر شکل استخوان: رشد غیرطبیعی استخوان و کمبود تراکم مواد معدنی استخوان می تواند باعث تغییر شکل استخوان شود مانند ایجاد انحنا در ستون فقرات (اسکولیوز) یا خم شدن ساق پا شود.
• تومور روی عصب بینایی (گلیوم بینایی): این تومورها معمولاً در 3 سالگی ، به ندرت در اواخر دوران کودکی و نوجوانی بوجود می آیند و تقریباً هرگز در بزرگسالان ظاهر نمی شوند.
• ناتوانی های یادگیری: اختلال در مهارت های تفکر در کودکانی که NF1 دارند معمولاً خفیف است. اغلب یک اختلال یادگیری خاص وجود دارد ، مانند مشکل در خواندن یا یادگیری ریاضیات. اختلال نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD) و تأخیر در گفتار نیز شایع است.
• اندازه سر بزرگتر از میزان متوسط ​​: کودکان مبتلا به NF1 به دلیل افزایش حجم مغز بیشتر از حد اندازه سر بزرگتری از میزان متوسط ​​اندازه سر دارند.
• قد کوتاه:کودکانی که NF1 دارند اغلب از نظر قد کوتاه تر از میانگین قدی همسالان خود هستند.
• نوروفیبروماتوز نوع 2

نوروفیبروماتوز 2 (NF2) شیوع بسیار کمتری از NF1 دارد . علائم و نشانه های NF2 معمولاً ناشی از ایجاد تومورهای خوش خیم و کند رشد در هر دو گوش (نوروم های صوتی) است که می تواند باعث کاهش شنوایی شود. این تومورها که به عنوان شوانوم های دهلیزی(vestibular schwannomas) نیز شناخته می شوند ، روی عصبی رشد می کنند که اطلاعات را از گوش داخلی به مغز منتقل می کند و اطلاعات را متعادل می کند.

علائم و نشانه های این بیماری عموماً در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی ظاهر می شوند و شدت آنها می تواند متفاوت باشد. علائم و نشانه ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

• کم شنوایی تدریجی
• شنیدن صدای زنگ زدن در گوش ها
• کاهش توانایی در حفظ تعدل
• سردرد

گاهی اوقات NF2 می تواند منجر به رشد شوانوما در سایر اعصاب از جمله اعصاب درون جمجمه ، اعصاب نخاعی ،اعصاب بینایی (بینایی) و محیطی شود. افرادی که NF2 دارند ممکن است تومورهای خوش خیم دیگری نیز ایجاد کنند.

علائم و نشانه های این تومورها می تواند شامل موارد زیر باشد:

• بی حسی و ضعف در بازوها یا پاها
• درد
• مشکلات تعادل
• ریزش صورت
• مشکلات بینایی یا آب مروارید
• تشنج
• سردرد
• شوانوماتوز(Schwannomatosis)

این نوع نادر از نوروفیبروماتوز معمولاً افراد را بعد از 20 سالگی تحت تاثیر قرار می دهد. علائم معمولاً در سنین 25 تا 30 سالگی ظاهر می شود. شوانوماتوز باعث ایجاد تومور در اعصاب جمجمه ای ، نخاعی و محیطی می شود – اما به ندرت بر عصبی که اطلاعات صدا و تعادل را از گوش داخلی به مغز منتقل می کند نیز اثر می­گذارد. تومورها معمولاً بر روی هر دو اعصاب شنوایی رشد نمی کنند ، بنابراین افرادی که مبتلا به شوانوماتوز هستند ، کم شنوایی افراد مبتلا به NF2 را تجربه نمی کنند.

علائم شوانوماتوز عبارتند از:

• درد مزمن ، که می تواند در هر نقطه از بدن رخ دهد و می تواند ناتوان کننده باشد
• بی حسی یا ضعف در قسمت های مختلف بدن
• از دست دادن ماهیچه
• زمان مراجعه به پزشک

در صورت بروز علائم یا علائم نوروفیبروماتوز در شما یا فرزندتان ، به پزشک خود مراجعه کنید. تومورهای مرتبط با نوروفیبروماتوز اغلب خوش خیم هستند و کند رشد می کنند.

• علل بروز بیماری

نوروفیبروماتوز در اثر نقص ژنتیکی (جهش) ایجاد می شود که یا توسط والدین منتقل می شود و یا خود به خود در هنگام لقاح رخ می دهد. ژن های خاصی بر به نوع نوروفیبروماتوز موثر هستند:

• NF1: ژن موثر در بروز NF1 در کروموزوم 17 قرار دارد. این ژن پروتئینی به نام نوروفیبرومین تولید می کند که به تنظیم رشد سلولی کمک می کند. ژن جهش یافته باعث از بین رفتن نوروفیبرومین می شود که به سلول ها اجازه می دهد بدون کنترل و محدودیت رشد کنند.
• NF2: ژن موثر در بروز NF2 در کروموزوم 22 قرار دارد و پروتئینی به نام مرلین (که به آن شوانومین نیز می گویند) تولید می کند که تومورها را سرکوب می کند. ژن جهش یافته باعث از بین رفتن مرلین می شود که منجر به رشد خارج از کنترل سلول ها می شود.
• شوانوماتوز: تا کنون ، دو ژن عامل ایجاد شوانوماتوز شناخته شده است. جهش ژن های SMARCB1 و LZTR1 که تومورها را سرکوب می کنند ، با این نوع نوروفیبروماتوز مرتبط هستند.
• فاکتورهای ریسک

بزرگترین عامل خطر برای نوروفیبروماتوز داشتن سابقه خانوادگی در این اختلال است. حدود نیمی از افرادی که NF1 و NF2 دارند این بیماری را از والدین مبتلا به ارث برده اند. افرادی که NF1 و NF2 دارند و بستگان آنها تحت تأثیر قرار بیماری قرار نگرفته اند و علائمی بروز نداده­اند ، به احتمال زیاد بر اثر جهش ژنی جدید به بیماری مبتلا شده اند.

NF1 و NF2 هر دو اختلالات غالب اتوزومال هستند ، به این معنی که هر فرزندی از والدینی که تحت تأثیر این اختلال قرار دارند ، 50 درصد احتمال به ارث بردن جهش ژنتیکی را دارد.

الگوی وراثت برای شوانوماتوز کاملا مشخص نیست. در حال حاضر محققان حدس می زنند که خطر به ارث بردن شوانوماتوز از والدین مبتلا حدود 15 درصد است.

• عوارض جانبی بیماری

عوارض نوروفیبروماتوز حتی در بین افراد یک خانواده نیز میتواند متفاوت باشد. به طور کلی ، عوارض ناشی از تومورهایی است که بر بافت عصبی تأثیر می گذارند یا به اندام های داخلی فشار می آورد.

• عوارض جانبی نروفیبروماتوز نوع 1

عوارض NF1 عبارتند از:

• مشکلات عصبی:مشکلات یادگیری و توانایی تفکر شایع ترین مشکلات عصبی مرتبط با NF1 هستند. عوارض غیر معمول این بیماری شامل صرع و تجمع مایع اضافی در مغز می شود.
• نگرانی در مورد ظاهر در بیماران : علائم قابل مشاهده نوروفیبروماتوز – مانند لکه های وسیع قهوه­ای ، بسیاری از نوروفیبروم ها در ناحیه صورت یا نوروفیبروم های بزرگ – می تواند باعث اضطراب و ناراحتی احساسی شوند.
• مشکلات اسکلتی: برخی از کودکان دارای استخوان های غیرطبیعی هستند که می تواند منجر به خم شدن پاها و شکستگی هایی شود که گاهی اوقات بهبود نمی یابد. NF1 می تواند باعث انحنای ستون فقرات (اسکولیوز) شود که ممکن است نیاز به بستن و فیکس کردن و یا جراحی داشته باشد. NF1 همچنین با کاهش تراکم مواد معدنی استخوان همراه است که خطر ضعیف شدن استخوان ها (پوکی استخوان) را افزایش می دهد.
• مشکلات بینایی: گاهی اوقات توموری روی عصب بینایی (گلیوم بینایی) ایجاد می شود که می تواند بر بینایی تأثیر بگذارد.
• مشکلات در زمان تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی مرتبط با بلوغ یا بارداری ممکن است باعث افزایش نوروفیبروم ها شود. اکثر زنانی که NF1 دارند بارداری سالمی دارند اما احتمالاً نیاز به نظارت توسط متخصص زنان و زایمان که با این اختلال آشنا است ، خواهند داشت.
• مشکلات قلبی و عروقی : افرادی که مبتلا به NF1 هستند در معرض افزایش فشار خون هستند و ممکن است دچار اختلالات در عروق خونی شوند.
• مشکلات تنفسی: به ندرت ، نوروفیبروم های پلکسی فرم می توانند به مجاری تنفسی فشار وارد کنند.
• سرطان: تخمین زده می شود که 3 تا 5 درصد از افرادی که NF1 دارند تومورهای سرطانی ایجاد کنند. این ها معمولاً از نوروفیبروم های زیر پوست یا از نوروفیبروم های پلکسی فرم بوجود می آیند. مشاهدات نشان می دهند افرادی که مبتلا به NF1 هستند بیشتر در معرض انواع دیگر سرطان ها مانند سرطان سینه ، سرطان خون ، سرطان روده بزرگ ، تومورهای مغزی و برخی از انواع سرطان بافت نرم هستند. خانم­هایی که NF1 دارند باید غربالگری سرطان سینه را در سنین پایین­تر از جمعیت عمومی آغاز کنند.
• تومور خوش خیم غده فوق کلیوی (فئوکروموسیتوم): این تومور غیر سرطانی هورمون هایی را ترشح می­کند که فشار خون بیمار را بالا می برد. معمولاً برای برداشتن فئوکروموسیتوم به جراحی نیاز است.
• عوارض جانبی نوروفیبروماتوز نوع 2

عوارض NF2 عبارتند از:

• ناشنوایی جزئی یا کامل
• آسیب اعصاب صورت
• مشکلات بینایی
• تومورهای خوش خیم کوچک پوستی (شوانوم های پوستی)
• ضعف یا بی حسی در اندام ها
• تومورهای متعدد خوش خیم مغزی یا تومورهای نخاعی (مننژیوم) که نیاز به جراحی در دفعات مکرر دارند
• عوارض شوانوماتوز

درد ناشی از شوانوماتوز می تواند ناتوان کننده باشد و ممکن است نیاز به روش های درمانی گوناگون مانند درمان جراحی توسط متخصص درد داشته باشد.

• درمان نوروفیبروماتوز

درمانی برای نوروفیبروماتوز وجود ندارد ، اما علائم و نشانه ها قابل کنترل هستند. به طور کلی ، هرچه زودتر بیمار تحت مراقبت یک پزشک متخصص در این زمینه قرار گیرد ، نتیجه بهتری حاصل می­شود.

• Monitoring

اگر فرزندی دارید که مبتلا به NF1 است ، احتمالاً پزشک معاینات سالانه مناسب سن را برای موارد زیر توصیه می کند:

• پوست کودک خود را از نظر نوروفیبرومای جدید یا تغییرات در موارد موجود ارزیابی کنید
• علائم فشار خون بالا را بررسی کنید
• رشد و نمو فرزند خود – از جمله قد ، وزن و اندازه­ی دور سر – را با توجه به نمودارهای رشد موجود برای کودکانی که دارای NF1 هستند ارزیابی کنید.
• علائم بلوغ زودرس را بررسی کنید
• فرزند خود را برای هرگونه تغییر و ناهنجاری های اسکلتی ارزیابی کنید
• پیشرفت یادگیری و پیشرفت کودک در زمینه تحصیلی در مدرسه را ارزیابی کنید
• معاینه کامل چشم را مرتب انجام دهید

در صورت مشاهده هرگونه تغییر در علائم بین ویزیت ها ، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. اگر درمان زود شروع شود ، بسیاری از عوارض NF1 قابل پیگیری و درمان هستند.

• داروهای مورد استفاده در این بیماری

Selumetinib (Koselugo) درمانی برای نوروفیبروم پلکسی فرم در کودکان است. آزمایشات بالینی داروهای مشابه در حال حاضر برای کودکان و بزرگسالان در حال انجام است.

• جراحی و سایر روش های درمانی

ممکن است پزشک برای درمان علائم شدید یا عوارض نوروفیبروماتوز جراحی یا سایر روش ها را توصیه کند.

• جراحی برای برداشتن تومورها. با برداشتن تمام یا قسمتی از تومورهایی که بافت مجاور را تحت فشار قرار می دهند یا به اندام ها آسیب می رسانند ، علائم برطرف می شوند. اگر بیمار مبتلا به NF2 چار کم شنوایی شده است و یا دچار فشرده شدگی ساقه مغز یا رشد تومور در ناحیه مذکور شده است ، پزشک ممکن است جراحی را برای از بین بردن نوروم های صوتی که باعث ایجاد مشکل شده­اند توصیه کند. حذف کامل شوانوم ها در افراد مبتلا به شوانوماتوز می تواند درد را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.
• جراحی رادیو استریوتاکتیک: این روش اشعه را دقیقاً بر تومور متمرکز می­کند و نیازی به جراحی با برش ندارد. در صورت داشتن NF2 ، جراحی رادیو استریوتاکتیک ممکن است یک گزینه برای حذف نوروم های صوتی باشد. جراحی رادیو استریوتاکتیک می تواند به حفظ شنوایی بیمار کمک کند.
• ایمپلنت شنوایی ساقه مغز و کاشت حلزون گوش: اگربیمار مبتلا به NF2 دچار کم شنوایی شده باشد ، این دستگاه ها ممکن است به بهبود شنوایی کمک کنند.
• درمان سرطان:تومورهای بدخیم و سایر سرطان های مرتبط با نوروفیبروماتوز با درمان های استاندارد سرطان مانند جراحی ، شیمی درمانی و پرتودرمانی درمان می شوند. تشخیص و درمان به موقع مهم ترین عواملی هستند که در رسیدن به نتیجه مطلوب موثر است.
• داروهای کنترل درد

مدیریت درد بخش مهمی از درمان شوانوماتوز است. پزشک شما ممکن است توصیه کند:

• داروهای درد عصبی مانند گاباپنتین (Neurontin، Gralise، Horizant) یا پریگابالین (Lyrica)
• داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای مانند آمی تریپتیلین
• مهارکننده های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین مانند دولوکستین (Cymbalta ، Drizalma Sprinkle)
• داروهای صرع مانند توپیرامات (Topamax ، Qudexy XR ، Trokendi XR) یا کاربامازپین (Carbatrol ، Tegretol و …)
• درمان های احتمالی در آینده

محققان در حال آزمایش ژن درمانی برای NF1 هستند. درمان های احتمالی جدید می تواند شامل روش هایی برای جایگزینی ژن NF1 برای بازگرداندن عملکرد نوروفیبرومین باشند.

مطالعه صدها مطلب علمی در حوزه بیولوژی

آرشیو جدیدترین خبرهای روز دنیای بیولوژی

مترجم:آتوسا بهنام راد