اطلاعات عمومی, ویکی ژن
اصول اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی
درباره اصول اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی و دستورالعمل‌ها
این دستورالعمل‌ها توسط کمیته ملی اخلاق پژوهشی در علم و فناوری (نروژ) (National Committee for Research Ethics in Science and Technology (NENT)) تهیه شده است. هدف آن‌ها ارائه دستورالعمل‌های اخلاقی برای محققان و سایر افرادی است که در نظر دارند بر روی حیوانات آزمایش انجام دهند.
این دستورالعمل‌ها هنگام برنامه‌ریزی پروژه‌ها، ارزیابی آن‌ها، و هنگام گزارش و انتشار یافته‌ها و نتایج مفید خواهند بود. آن‌ها همچنین به منظور بازاندیشی در مورد اخلاق پژوهشی و استفاده از حیوانات در پژوهش‌ها در جوامع تحقیقاتی و در مباحثات عمومی ارائه شده‌اند.
چارچوب کلی برای این دستورالعمل‌ها در مقاله Guidelines for Research Ethics in Science and Technology (2016)، به‌ویژه دستورالعمل‌های 12 و 13 ارائه شده است. یک فرآیند مشاوره و یک کارگاه آموزشی متعاقب آن که توسط NENT در پاییز 2016 برگزار شد، نشان داد که بازیگران مربوطه نیاز به مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها را می‌بینند که می‌توانند مسئولیت ذاتا اخلاقی استفاده از حیوانات در تحقیقات را نظام‌مند و تشریح کنند. این چارچوب، پیش‌زمینه دستورالعمل‌های فعلی است.
در نروژ، استفاده از حیوانات آزمایشگاهی توسط مقررات مربوط به استفاده از حیوانات در تحقیقات، که از قانون Animal Welfare Act پیروی می‌کند، کنترل می‌شود. توافقنامه EEA، نروژ را ملزم به اجرای دستورالعمل 2010/63/EU مربوط به اتحادیه اروپا در مورد حفاظت از حیوانات مورد استفاده برای اهداف علمی می‌کند. این قوانین یک چشم‌انداز صفر (Zero vision) را برای تحقیق با استفاده از حیوانات فراهم می‌کند. در نروژ، قانون Gene Technology Act، چارچوبی قانونی را برای تحقیق بر روی چنین ارگانیسم‌هایی فراهم می‌کند.
بسیاری از تعهدات اخلاقی مندرج در این دستورالعمل‌ها همچنین در قوانین قابل اجرا ذکر شده است. محققانی که این دستورالعمل‌ها را نقض کنند ممکن است با مجازات قانونی روبرو شوند. در این صورت، مجازات در درجه اول نه به دلیل زیر پا گذاشتن دستورالعمل‌های اخلاقی پژوهش می‌باشد بلکه به این دلیل است که آن‌ها قانون را زیر پا گذاشته‌اند. NENT هیچ نقشی در این مجازات‌ها ندارد. نقش NENT در پیگیری این دستورالعمل‌ها شامل ارائه نظرات و پیشنهادات، کمک به افزایش آگاهی در مورد رفاه حیوانات، و برانگیختن ادامه گفتگو در مورد تحقیقاتی که شامل حیوانات می‌شود، می‌باشد.
اخلاق و آزمایشات روی حیوانات
ارزیابی‌های اخلاقی مربوط به استفاده از حیوانات در تحقیقات گسترده است. به طور کلی تصور می‌شود که ممکن است در برخی موارد استفاده از حیوانات آزمایشگاهی برای ایجاد بهبودی برای افراد، حیوانات یا محیط ضروری باشد. در عین حال، دیدگاه کلی این است که حیوانات دارای جایگاه اخلاقی هستند و رفتار ما با آن‌ها باید تابع ملاحظات اخلاقی باشد. چنین دیدگاه‌هایی در مواضع زیر منعکس شده است:
- حیوانات دارای ارزش ذاتی هستند که باید در نظر گرفته شود
- حیوانات موجوداتی دارای درک و احساس هستند که درد را حس می‌کنند و بنابراین باید تمایلات حیوانات را در نظر گرفت
- رفتار ما با حیوانات، از جمله استفاده از حیوانات در تحقیقات، بیانگر نگرش ما است و بر ما به عنوان بازیگران اخلاقی، تأثیر می‌گذارد
دستورالعمل‌های اخلاقی همه این مواضع را منعکس می‌کنند و اصول و ملاحظاتی را بیان می‌دارند که می‌توانند به عنوان ابزاری در هنگام ایجاد تعادل بین ضرر و منفعت مورد استفاده قرار گیرند. سه R (جایگزینی (Replace)، کاهش (Reduce)، اصلاح (Refine)) اصول تثبیت شده‌ای هستند که در قانون نیز گنجانده شده‌اند.
این اصول می‌توانند محدودیت‌های مطلقی را برای آزمایش‌های روی حیوانات تعیین کنند، حتی زمانی که مزایای زیادی وجود دارد. این اصول همچنین بیان می‌کنند که چه چیزی می‌تواند به طور منطقی ضرر و فایده تلقی شود و بنابراین ارزیابی خوب را تسهیل می‌کنند. تشخیص مضرات و فایده‌های مرتبط با آزمایش‌ها روی حیوانات بسیار دشوار است، زیرا آزمایش‌ها ممکن است منجر به آسیب رساندن عمدی محققان به حیوانات شود، در حالی که فواید آینده آن اغلب نامشخص است.
دستورالعمل‌ها پویا هستند و باید مطابق با پیشرفت‌های تکنولوژیکی و ظهور مسائل اخلاقی جدید بازنگری شوند. روش‌های جدید مرتبط با فناوری زیستی و تقسیم ژن (Gene technology)، فرصت‌های جدیدی را برای استفاده از حیوانات اصلاح شده ژنتیکی در تحقیقات ایجاد می‌کند که این امر روند رو به رشدی است. اصلاح ژنتیکی حیوانات آزمایشگاهی (یعنی تغییر مواد ژنتیکی حیوانات آزمایشگاهی با استفاده از فناوری زیستی و تقسیم ژن) مسئولیت ویژه‌ای را به همراه دارد، زیرا این روش مستلزم مداخله مضاعف است: اول، مداخله در مواد ژنتیکی حیوان و دوم، استفاده از حیوان به عنوان یک موضوع تحقیقاتی. این عمل پتانسیل تغییر دیدگاه ما نسبت به انسان و نگرش ما نسبت به ایجاد یا حذف ویژگی‌های ژنتیکی در خودمان را دارد.
این دستورالعمل‌ها چارچوبی را ارائه می‌کنند که سؤالات اخلاقی مرتبط با استفاده از حیوانات اصلاح‌شده ژنتیکی در تحقیقات را نیز پوشش می‌دهد.
تعاریف
در این دستورالعمل‌ها، اصطلاح «تحقیق» باید به طور کلی درک شود و شامل برنامه‌ریزی، اجرا و انتشار می‌باشد. این دستورالعمل‌ها عمدتاً «محقق» را مورد خطاب قرار می‌دهند، اما برای هر فردی که از حیوانات برای تحقیقات استفاده می‌کند، از جمله نهادهای تأمین مالی کننده و تأیید کننده که همچنین مسئول ارزیابی‌های اخلاقی پروژه‌های مربوط به آزمایش‌های روی حیوانات هستند، نیز به کار می‌روند.
این دستورالعمل‌ها شامل «حیوانات آزمایشگاهی» که در مقررات مربوط به استفاده از حیوانات در تحقیقات تعریف شده است، می‌شوند، همچنین همه حیواناتی را که به طرق دیگری تحت تأثیر فعالیت‌های تحقیقاتی قرار می‌گیرند، نیز پوشش می‌دهد.
دستورالعمل‌ها
-
احترام به کرامت حیوانات
محققان باید به ارزش حیوانات، صرف نظر از ارزش کاربردی آن‌ها، و به علایق حیوانات به عنوان موجودات زنده و دارای درک و احسای احترام بگذارند. پژوهشگران باید هنگام انتخاب موضوع و روش خود و همچنین هنگام انتشار تحقیقات خود توأم با احترام باشند. محققان باید مراقبت‌هایی را فراهم کنند که با نیازهای هر حیوان آزمایشگاهی سازگار باشد.
-
مسئولیت در نظر گرفتن گزینه‌ها (تعویض کردن (Replace))
محققان مسئول مطالعه این هستند که آیا جایگزینی برای آزمایش روی حیوانات وجود دارد یا خیر. اگر بتوان همان دانش را بدون استفاده از حیوانات آزمایشگاهی به دست آورد، گزینه‌های جایگزین باید اولویت‌بندی شوند. اگر گزینه‌های خوبی در دسترس نباشد، محققان باید بررسی کنند که آیا می‌توان تحقیق را تا زمانی که روش‌های جایگزین توسعه یابند، به تعویق انداخت. بنابراین، هنگام توجیه آزمایش‌های روی حیوانات، محققان باید قادر باشند فقدان گزینه‌ها و نیاز به کسب دانش به صورت فوری را توضیح دهند.
-
اصل تناسب: مسئولیت در نظر گرفتن و بالانس کردن رنج و منفعت
محققان باید ریسک این که حیوانات آزمایشگاهی دچار درد و رنج دیگری شوند را در نظر بگیرند (به دستورالعمل 5 مراجعه کنید) و آن‌ها را در ارتباط با ارزش تحقیق برای حیوانات، افراد یا محیط زیست ارزیابی کنند. محققان مسئول این هستند که بررسی کنند که آیا ممکن است این آزمایش منجر به ایجاد پیشرفتی برای حیوانات، افراد یا محیط زیست شود. مزایای احتمالی مطالعه باید در کوتاه‌مدت و بلندمدت در نظر گرفته شده و اثبات و مشخص شوند. این مسئولیت همچنین مستلزم تعهد به در نظر گرفتن کیفیت علمی آزمایش‌ها و این‌که آیا آزمایش‌ها مزایای علمی مرتبطی خواهند داشت یا خیر می‌باشد.
درد و رنج تنها در صورتی می‌تواند به حیوانات اعمال شود که با منافع قابل توجه و احتمالی برای حیوانات، مردم یا محیط زیست همراه باشد.
روش‌های مختلفی برای آنالیز آسیب و منفعت وجود دارد. مؤسسات تحقیقاتی باید در مورد مدل‌های مناسب آموزش ارائه دهند و محققان مسئول استفاده از این روش‌های آنالیز در هنگام برنامه‌ریزی آزمایش بر روی حیوانات هستند.
-
مسئولیت در نظر گرفتن کاهش تعداد حیوانات (Reduce)
محققان مسئول این هستند که بررسی کنند که آیا کاهش تعداد حیواناتی که آزمایش قصد استفاده از آن‌ها را دارد امکان‌پذیر است یا خیر و فقط باید شامل تعداد لازم برای حفظ کیفیت علمی آزمایش‌ها و ارتباط نتایج باشد. این بدان معناست که، در میان چیزهای دیگر، محققان باید مطالعات ادبیات را انجام دهند، طرح‌های آزمایشی جایگزین را در نظر بگیرند و محاسبات طراحی را قبل از شروع آزمایش انجام دهند.
-
مسئولیت به حداقل رساندن ریسک تحمل رنج و بهبود رفاه حیوانات (Refine)
محققان مسئول ارزیابی اثر مورد انتظار بر روی حیوانات آزمایشگاهی هستند. محققان باید ریسک اعمال رنج را به حداقل برسانند و رفاه خوبی برای حیوانات فراهم کنند. رنج شامل درد، گرسنگی، تشنگی، سوء تغذیه، سرما یا گرمای غیرعادی، ترس، استرس، آسیب، بیماری و محدودیت در توانایی بروز رفتار عادی/ طبیعی می‌باشد.
ارزیابی یک محقق از آنچه رنج قابل قبول در نظر گرفته می‌شود باید بر اساس حیواناتی باشد که بیشترین رنج را می‌کشند. اگر در مورد رنج درک شده تردیدی وجود دارد، توجه به حیوانات باید عامل تعیین کننده باشد.
محققان نه تنها باید رنج مستقیمی را که حیوانات ممکن است در طول آزمایش متحمل شوند، در نظر بگیرند، بلکه باید ریسک تحمل رنج قبل و بعد از آزمایش را نیز در نظر بگیرند، از جمله به دام انداختن، برچسب زدن، بیهوشی، پرورش، حمل و نقل، ثابت کردن و از روی ترحم کشتن. این امر بدان معنی است که محققان باید نیاز به دوره‌های سازگاری قبل و بعد از آزمایش را نیز در نظر بگیرند.
-
مسئولیت حفظ تنوع زیستی
محققان مسئولیت دارند اطمینان حاصل کنند که استفاده از حیوانات آزمایشگاهی تنوع زیستی را به خطر نمی‌اندازد. این بدان معنی است که محققان باید پیامدهای آن را بر روی میزان وجود آن حیوان و اکوسیستم به عنوان یک کل در نظر بگیرند.
استفاده از گونه‌های در معرض خطر و آسیب‌پذیر باید به حداقل ممکن کاهش یابد. وقتی دانش معتبر، اما نامشخصی وجود دارد که گنجاندن حیوانات در تحقیقات یا استفاده از روش‌های خاص ممکن است پیامدهای اخلاقی غیرقابل قبولی بر روی میزان وجود آن حیوان و اکوسیستم به عنوان یک کل داشته باشد، محققان باید اصل احتیاط را رعایت کنند.
-
مسئولیت در هنگام مداخله در یک زیستگاه
محققان مسئول کاهش اختلال و هرگونه تأثیر بر رفتار طبیعی مخصوص حیوانات، از جمله حیواناتی که موضوع مستقیم تحقیق نیستند و همچنین جمعیت‌ها و محیط اطراف آن‌ها هستند. برخی پروژه‌های تحقیقاتی و مرتبط با فناوری مانند پروژه‌های مربوط به فناوری محیطی و نظارت بر محیط‌زیست، ممکن است بر حیوانات و شرایط زندگی آن‌ها تأثیر بگذارد (به عنوان مثال در نتیجه نصب دکل‌های رادار، آنتن‌ها یا سایر ابزارهای اندازه‌گیری). در چنین مواردی، محققان باید به دنبال رعایت اصل تناسب باشند (به دستورالعمل شماره 3 مراجعه کنید) و تأثیر منفی احتمالی را به حداقل برسانند.
-
مسئولیت باز بودن و به اشتراک گذاری داده‌ها و اطلاعات
محققان مسئول اطمینان از شفافیت در مورد یافته‌های تحقیقاتی و تسهیل به اشتراک گذاری داده‌ها و اطلاعات حاصل از آزمایشات روی حیوانات هستند. چنین شفافیت و به اشتراک گذاری برای جلوگیری از تکرار غیر ضروری آزمایش‌ها مهم است. شفافیت همچنین به منظور اطمینان از اطلاع عموم مهم است و بخشی از مسئولیت پژوهشگران، انتشار داده‌ها می‌باشد.
به طور کلی، نتایج منفی آزمایش بر روی حیوانات باید به اطلاع عموم برسد. افشای نتایج منفی ممکن است به سایر محققان اطلاعاتی در مورد آزمایش‌هایی بدهد که ارزش دنبال کردن آن‌ها را ندارند، طراحی اشتباه تحقیقات را روشن کند و به کاهش استفاده از حیوانات در تحقیقات کمک کند.
-
نیاز به تخصص در مورد حیوانات
محققان و سایر طرف‌هایی که با حیوانات زنده کار می‌کنند باید تخصص به اندازه کافی به روز شده و مستند در مورد حیوانات داشته باشند. این تخصص شامل دانش خاص در مورد زیست شناسی گونه‌های جانوری مورد نظر، و تمایل و توانایی برای مراقبت صحیح از حیوانات می‌باشد.
-
نیاز به مراقبت کافی و لازم
قوانین و مقررات ملی و کنوانسیون‌ها و موافقت نامه‌های بین‌المللی در مورد استفاده از حیوانات آزمایشگاهی وجود دارند که هم محققان و هم مدیران تحقیقاتی باید این موارد را رعایت کنند. هر فردی که قصد دارد از حیوانات در آزمایشات استفاده کند باید با قوانین فعلی آشنایی پیدا کند.
همچنین بخوانید:
- آشنایی با انواع حیوانات مدل آزمایشگاهی
- کارآموزی کار با حیوانات آزمایشگاهی
- کاربرد حیوانات آزمایشگاهی در تحقیقات
مترجم: صادق حسینی‌کیا
