نمونه‌های مورد استفاده در آزمایشگاه بالینی و نحوه تهیه آن‌ها

فهرست مطالب نمایش

مقدمه‌ای بر نمونه‌های مورد استفاده در آزمایشگاه بالینی

آزمایشگاه بالینی نقش بسیار مهمی در تشخیص، درمان و پایش وضعیت سلامت بیماران دارد. در این آزمایشگاه از انواع نمونه‌های بیولوژیک برای انجام آزمایش‌های مختلف استفاده می‌شود. دقت و صحت نتایج آزمایش‌ها به عوامل متعددی از جمله نحوه جمع‌آوری، انتقال و نگهداری نمونه بستگی دارد.

انواع نمونه‌های مورد استفاده در آزمایشگاه بالینی

خون
سرم
پلاسما
ادرار
مایعات بدن CSF، مایع جنب و غیره
مدفوع
بزاق
نمونه‌های بافتی (بیوپسی)

خون

خون یکی از رایج‌ترین نمونه‌های مورد استفاده در آزمایشگاه بالینی است و برای انجام آزمایش‌های متعددی مانند آزمایش‌های آنزیمی، الکترولیت‌ها، پروتئین‌ها و مارکرهای قلبی استفاده می‌شود.

نحوه تهیه نمونه خون

جمع‌آوری: خون وریدی معمولاً از رگ‌های سطحی بازو با استفاده از سرنگ یا لوله‌های خلأ (ونوجکت) تهیه می‌شود.
شرایط بیمار:
- ناشتایی ۸ تا ۱۲ ساعت برای برخی آزمایش‌ها (مثل قند خون ناشتا، پروفایل چربی)
- اجتناب از ورزش شدید و استرس قبل از خون‌گیری

انواع نمونه خون

خون کامل (Whole Blood): خون به همراه تمام اجزای آن (گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌ها).
سرم (Serum): قسمت مایع خون که پس از لخته‌شدن و سانتریفیوژ به دست می‌آید.
پلاسما (Plasma): قسمت مایع خون که حاوی فاکتورهای انعقادی است و از خون ضد انعقاد تهیه می‌شود.

نکات مهم در تهیه خون

استفاده از لوله‌های مناسب حاوی ضدانعقاد EDTA، هپارین یا سیترات یا بدون آن.
نمونه‌گیری در شرایط استاندارد و استریل.
اجتناب از همولیز (آسیب به گلبول‌های قرمز).
انتقال نمونه به‌طور مناسب و جلوگیری از تغییرات دمایی.

سرم

سرم مایع زردرنگ خون است که فاقد سلول‌ها و فاکتورهای انعقادی است. برای آزمایش‌هایی مانند اندازه‌گیری آنزیم‌ها، الکترولیت‌ها، قند و هورمون‌ها استفاده می‌شود.

نحوه تهیه سرم

خون وریدی را در لوله‌های بدون ضد انعقاد (لوله زرد رنگ یا قرمز) جمع‌آوری کنید.
اجازه دهید خون در دمای اتاق به مدت ۳۰ دقیقه لخته شود.
نمونه را با سرعت ۳۰۰۰ دور در دقیقه به مدت ۱۰ دقیقه سانتریفیوژ کنید.
مایع زردرنگ (سرم) را از لخته جدا کرده و در دمای مناسب (۴ درجه یا منفی ۲۰ درجه) نگهداری کنید.

پلاسما

پلاسما مایع خون است که با استفاده از ضدانعقاد از لخته‌شدن جلوگیری می‌شود و حاوی فاکتورهای انعقادی است.

نحوه تهیه پلاسما

خون را در لوله‌های حاوی ضدانعقاد مانند EDTA (لوله بنفش) یا هپارین (لوله سبز) جمع‌آوری کنید.
نمونه را بلافاصله در دمای اتاق سانتریفیوژ کنید.
مایع فوقانی (پلاسما) را به‌دقت جدا کرده و در دمای مناسب ذخیره کنید.

کاربردهای پلاسما

آزمایش‌های انعقادی
آزمایش گلوکز (جمع‌آوری با فلوراید/اکسالات برای جلوگیری از مصرف گلوکز توسط سلول‌ها)

ادرار

ادرار نمونه‌ای غیرتهاجمی است که برای تشخیص عملکرد کلیه، متابولیت‌های دارویی، پروتئین‌ها و غیره استفاده می‌شود.

انواع نمونه ادرار

ادرار تصادفی: در هر زمان از روز جمع‌آوری می‌شود.
ادرار اول صبح: برای آزمایش‌هایی مانند پروتئین و گلبول‌ها مناسب است.
ادرار ۲۴ ساعته: برای اندازه‌گیری دقیق موادی مانند کراتینین و الکترولیت‌ها استفاده می‌شود.