تست کومبس-رایت: اصول، روش انجام، کاربردها و تفسیر نتایج

تست کومبس-رایت چیست؟

تست کومبس-رایت یکی از تست‌های پیشرفته سرولوژیکی است که برای شناسایی آنتی‌بادی‌های بروسلوز در بیمارانی که مشکوک به بروسلوز هستند، استفاده می‌شود. این تست به‌ویژه در مواردی که تست استاندارد رایت (آزمایش آگلوتیناسیون لوله‌ای) نتیجه قطعی ارائه نمی‌دهد، اهمیت دارد. این تست در تشخیص مراحل مزمن یا دیرهنگام بروسلوز، که تست‌های معمول ممکن است حساسیت کافی نداشته باشند، بسیار مفید است.

بررسی اجمالی بروسلوز

بروسلوز، که توسط باکتری‌های جنس بروسلا ایجاد می‌شود، یک عفونت زئونوز است که از حیوانات یا محصولات حیوانی آلوده به انسان منتقل می‌شود. گونه‌های رایج بروسلا که انسان‌ها را آلوده می‌کنند عبارت‌اند از:

• Brucella melitensis  (بیشترین شدت بیماری‌زایی)
• Brucella abortus،
• Brucella suis،
• Brucella canis.

این بیماری می‌تواند به‌صورت حاد، تحت‌حاد یا مزمن ظاهر شود و با تب متناوب، درد مفاصل، خستگی و در موارد مزمن، عوارض درگیرکننده سیستم‌های مختلف بدن مشخص می‌شود.

چالش‌های تشخیص بروسلوز

تشخیص بروسلوز به دلیل علائم غیراختصاصی و شباهت آن با سایر بیماری‌ها دشوار است. اگرچه کشت میکروبی استاندارد طلایی تشخیص بروسلوز است، اما زمان‌بر، خطرناک و در مراحل مزمن اغلب دارای حساسیت پایین است.

تست‌های سرولوژیکی مانند تست رایت (آزمایش آگلوتیناسیون لوله‌ای) به‌طور گسترده برای تشخیص بروسلوز استفاده می‌شوند. با این حال، در مراحل مزمن بیماری، آنتی‌بادی‌های ناقص (عمدتاً IgG) ممکن است در تست رایت آگلوتینه نشوند و نتایج منفی کاذب ایجاد کنند. این محدودیت نیاز به استفاده از تست کومبس-رایت را که حساس‌تر است، نشان می‌دهد.

اصول تست کومبس-رایت

تست کومبس-رایت ترکیبی از اصل آگلوتیناسیون و استفاده از آنتی‌گلوبولین انسانی (معرف کومبس) است. این تست برای شناسایی آنتی‌بادی‌های ناقص طراحی شده است که در تست رایت قابل شناسایی نیستند.

• آنتی‌بادی‌های ناقص: این آنتی‌بادی‌های IgG به آنتی‌ژن‌های بروسلا روی گلبول‌های قرمز متصل می‌شوند اما توانایی ایجاد آگلوتیناسیون ندارند.
• معرف کومبس: این معرف به این آنتی‌بادی‌های ناقص متصل شده و پل‌هایی ایجاد می‌کند که باعث آگلوتیناسیون قابل مشاهده می‌شود.

روش انجام تست

۱. آماده‌سازی نمونه

• خون وریدی بیمار جمع‌آوری شده و سرم از آن جدا می‌شود.
• نمونه باید عاری از همولیز و آلودگی باشد تا از نتایج کاذب جلوگیری شود.

۲. آماده‌سازی آنتی‌ژن

• گلبول‌های قرمز با آنتی‌ژن‌های شناخته‌شده بروسلا حساس می‌شوند. این گلبول‌ها به‌عنوان بستر تشخیص آنتی‌بادی عمل می‌کنند.

۳. انکوباسیون

• سرم بیمار با گلبول‌های قرمز پوشیده شده با آنتی‌ژن‌های بروسلا مخلوط می‌شود.
• مخلوط در دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه انکوبه می‌شود تا آنتی‌بادی‌ها به آنتی‌ژن متصل شوند.

۴. شستشو

• مخلوط شسته می‌شود تا آنتی‌بادی‌ها و پروتئین‌های غیرمتصل حذف شوند.
• شستشو مرحله‌ای حیاتی است که از واکنش‌های غیر اختصاصی جلوگیری می‌کند.

۵. اضافه کردن معرف کومبس

• آنتی‌گلوبولین انسانی به مخلوط اضافه می‌شود.
• این معرف به هر آنتی‌بادی IgG انسانی که به گلبول‌های قرمز پوشیده شده متصل است، متصل می‌شود.

۶. مشاهده

• مخلوط از نظر وجود آگلوتیناسیون به‌صورت میکروسکوپی یا چشمی بررسی می‌شود.

۷. تفسیر نتایج

• تست مثبت: آگلوتیناسیون قابل مشاهده نشان‌دهنده وجود آنتی‌بادی‌های ناقص علیه آنتی‌ژن‌های بروسلا است که عفونت یا مواجهه را تأیید می‌کند.
• تست منفی: عدم آگلوتیناسیون نشان‌دهنده نبود آنتی‌بادی‌های قابل شناسایی یا احتمالاً سطح پایین آنتی‌بادی زیر حساسیت تست است.

کاربردهای بالینی

۱. تشخیص بروسلوز مزمن

• در عفونت‌های مزمن یا عودکننده بروسلوز، آنتی‌بادی‌های IgG غالب هستند و معمولاً توسط تست‌های آگلوتیناسیون استاندارد شناسایی نمی‌شوند. تست کومبس-رایت این آنتی‌بادی‌ها را به‌طور قابل اعتمادی شناسایی می‌کند.

۲. پیگیری موارد سرونگاتیو

• زمانی که تست رایت نتیجه منفی نشان می‌دهد اما شک بالینی به بروسلوز بالا است، تست کومبس-رایت به‌عنوان ابزار تشخیصی ثانویه انجام می‌شود.

۳. شناسایی تیترهای پایین آنتی‌بادی

• در بیمارانی با تیتر پایین آنتی‌بادی به دلیل عفونت طولانی‌مدت یا نقص ایمنی، تست کومبس-رایت حساسیت را افزایش داده و دقت تشخیصی را بهبود می‌بخشد.

۴. غربالگری در مناطق بومی

• در مناطق با شیوع بالای بروسلوز، تست کومبس-رایت ابزار تشخیصی مهمی برای شناسایی موارد نهفته یا تحت‌بالینی است.

۵. تمایز از سایر شرایط

• این تست به تمایز بروسلوز از سایر بیماری‌های تب‌دار مانند تب تیفوئید، سل و عفونت‌های ویروسی با تأیید آنتی‌بادی‌های اختصاصی بروسلا کمک می‌کند.

مزایای تست کومبس-رایت

• حساسیت بیشتر: آنتی‌بادی‌های ناقصی که در تست رایت شناسایی نمی‌شوند، با این تست قابل تشخیص هستند.
• کاربرد در موارد مزمن: مناسب برای شناسایی آنتی‌بادی‌ها در مراحل دیرهنگام بیماری.
• نقش مکمل: به‌عنوان تست پیگیری برای موارد نامشخص در تست رایت عمل می‌کند.
• مقرون‌به‌صرفه: نسبت به روش‌های مولکولی مانند PCR، همچنان مقرون‌به‌صرفه و در دسترس است.

محدودیت‌ها

1. واکنش‌های متقاطع:
   • آنتی‌بادی‌های علیه سایر عفونت‌های باکتریایی (مانند یرسینیا و سالمونلا) ممکن است نتایج مثبت کاذب ایجاد کنند.
2. تفسیری بودن نتایج:
   • تفسیر نتایج آگلوتیناسیون می‌تواند وابسته به تجربه تکنسین باشد.
3. زمان‌بر بودن:
   • این تست شامل مراحل متعدد است و ممکن است بیشتر از تست‌های سریع سرولوژیکی زمان ببرد.
4. ناکافی برای مراحل اولیه:
   • آنتی‌بادی‌های IgM که در مراحل اولیه غالب هستند، به‌طور قابل اعتمادی توسط این تست شناسایی نمی‌شوند.

نتیجه‌گیری

تست کومبس-رایت همچنان یکی از ابزارهای اساسی در تشخیص سرولوژیکی بروسلوز، به‌ویژه در موارد مزمن یا تیتر پایین است. توانایی آن در شناسایی آنتی‌بادی‌های ناقص مزیتی حیاتی ارائه می‌دهد و مدیریت بهتر این بیماری زئونوز را تضمین می‌کند. اگرچه محدودیت‌هایی دارد، پیشرفت‌های مداوم در فناوری و روش‌شناسی به بهبود کاربرد و دقت این تست کمک می‌کنند و آن را به ابزاری غیرقابل جایگزین در مناطقی که بروسلوز بومی است.

همچنین بخوانید:

• دوره مهارت آموزی تکنسین علوم آزمایشگاهی
• آزمایش VDRL چیست؟ اصول، مراحل و تفسیر نتایج
• تست ویدال: مقدمه، اصول، روش استفاده، تفسیر نتایج و محدودیتها

نویسنده: مهرداد ایزدی راد