کاندیدا آلبیکنس: زیستگاه، مورفولوژی، بیماری و محیط های کشت

زیستگاه کاندیدا آلبیکنس

• زیستگاه طبیعی: غشاهای مخاطی انسان و سایر حیوانات خون گرم.
• همچنین در روده، واژن و در سطح پوست نیز یافت می‌شود.
• در دستگاه گوارش پرندگان نیز یافت می‌شود.
• قابل تشخیص و جداسازی در خاک، حیوانات، بیمارستان‌ها، اشیای بی‌جان و غذا.
• توزیع و پراکنش در سطح سراسر جهان

مورفولوژی کاندیدا آلبیکنس

• کوچک، بیضی شکل، به قطر 2 تا 4 میکرومتر.
• مخمر تک سلولی که با جوانه زدن تکثیر می‌شود.
• احتمال جوانه زدن منفرد سلول‌ها وجود دارد.
• مخمر و شبه هیف هر دو گرم مثبت هستند.
• کپسوله و دیپلوئید نیز هیف‌های واقعی را تشکیل می‌دهند.
• قارچ چندشکلی (مخمر و شبه هیف)
• می‌تواند بیوفیلم تشکیل دهد
• شکل نرمال: مخمر
• در شرایط ویژه (از لحاظ pH و دما): هیف کاذب
• 80 تا 90 درصد دیواره سلولی آن از کربوهیدرات است

ویژگی‌های محیطی کاندیدا آلبیکنس

SDA

کلونی‌های خامه‌ای و خمیری، صاف و یکنواخت بعد از 24-48 ساعت قرارگیری در دمای 25-37 درجه سانتی‌گراد

بوی مخمر (رایحه)

بلاد آگار/ Blood Agar

رنگ کرمی سفید

زوائد و اکستنشن‌های پا مانند در حاشیه.

PDA

کلنی‌های کرمی که بعد از 24-48 ساعت صاف می‌شوند.

کروماگار/ CHROMAGAR

کلنی‌های سبز رنگ

چرخه زندگی کاندیدا آلبیکنس

• غیرجنسی است و میوز انجام نمی‌دهد
• توانایی رشد با سه مورفولوژی متمایز دارد؛ مخمر، شبه هیف و هیف واقعی
• چرخه زندگی پاراجنسی
• بین فنوتیپ‌های مختلف جابه‌جا می‌شود
• جفت‌گیری کارآمد مستلزم آن است که سلول‌های دیپلوئیدی از تایپ‌ها ضد هم، ابتدا از فاز رایج‌تر «سفید/ white» به فاز «مات و غیرواضح / opaque» تغییر کنند و سپس تحت همجوشی سلولی قرار گیرند.
• سویه‌های تتراپلوئید حاصل می‌توانند از طریق یک روند پاراجنسی غیر میوز با از دست دادن هماهنگ کروموزوم به حالت دیپلوئید بازگردند.
• فرم white: سلول‌های سفید و گرد که کلنی‌های گنبدی شکل را تشکیل می‌دهند
• فرم  کدر یا opaque: سلول‌های مات و کشیده که کلنی مسطح‌تری را تشکیل می‌دهند.
• فرم opaque برای جفت گیری کارآمدتر از فرم white است

پاتوژنز کاندیدا آلبیکنس

• پاتوژن قارچی فرصت طلب که باعث کاندیدیازیس در انسان می‌شود
• در افراد دارای نقص ایمنی مانند مبتلایان به HIV، دریافت کنندگان پیوند، بیماران شیمی درمانی و غیره رخ می‌دهد.

نحوه انتقال:

• مادر به نوزاد از طریق زایمان
• به ندرت از طریق تماس جنسی
• انتقال فرد به فرد در محیط‌های بیمارستانی

عوامل بیماری‌زای کاندیدا آلبیکنس

1. پلی‌مورفیسم

• مخمر، شبه هیف و هیف
• هیف در ایجاد عفونت اهمیت بیشتری دارد

2. چسبینه ها(Als 3 Protein)

• مجموعه‌ای از گلیکوپروتئین‌های سطحی سلول‌های متصل (GPH) گلیکوزیل‌فاتیدیل‌لینوزیتول (GPH) که به آن اجازه می‌دهد به سطوح میکروارگانیسم‌ها متصل شود.
• همچنین به تشکیل بیوفیلم کمک می‌کند

3. اینوکسین ها / Invacins (Als 3 Protein)

• به تهاجم C. albicans به سلول‌های اپیتلیال و اندوتلیال میزبان کمک می‌کند.
• Ssa1  کد مرتبط به پروتئین شوک حرارتی است
• سلول‌های میزبان را وادار می‌کند تا پاتوژن‌های قارچی را ببلعد
• تهاجم با نفوذ فعال C. albicans به سلول‌های میزبان با درگیر کردن هیف‌ها صورت می‌گیرد.

4. تشکیل بیوفیلم

• چسبندگی سلول‌های مخمر به سلول‌های هیف سطحی رشد کننده در قسمت بالایی بیوفیلم منجر به پراکندگی بیوفیلم بالغ سلول مخمر می‌شود.
• Bcr1، Tec1 و Efg1 به عنوان عوامل رونویسی مهم عمل می‌کنند.

5. هیدرولازهای ترشحی

• 3 دسته اصلی هیدرولازها: پروتئازها، فسفولیپازها و لیپازها
• به نفوذ فعال به سلول‌های میزبان کمک می‌کنند
• به جذب مواد مغذی خارج سلولی از محیط کمک می‌کنند.
• 10 پروتئاز (Sap 1-10) ، 4 گروه اصلی (A, B, C و D) فسفولیپازها و لیپازها از 10 عضو تشکیل شده است (LIP 1-10).

6. سازگاری متابولیک

• در طی فرایند عفونت، تحت سازگاری متابولیکی مانند گلیکولیز، گلوکونئوژنز و پاسخ‌های گرسنگی قرار می‌گیرد.
• مثال: با فعال شدن چرخه گلیوکسیلات، به سرعت از گلیکولیز به پاسخ‌های گرسنگی تغییر می‌کند.
• به همین دلیل، می‌تواند تقریباً هر عضوی را از طریق جریان خون آلوده کند.

مراحل عفونت

1. کلنی سازی

• چسبندگی به اپیتلیال
• جذب مواد مغذی

2. عفونت سطحی

• نفوذ به اپیتلیال
• تخریب پروتئین میزبان

3. عفونت عمیق

• نفوذ به بافت
• تهاجم عروقی
•  فرار از سیستم ایمنی

4. عفونت منتشر

• چسبندگی به اندوتلیال
• عفونت سایر بافت‌های میزبان
• فعال شدن آبشارهای انعقادی و لخته شدن خون.

انواع کاندیدیازیس

کاندیدیازیس مخاطی

• کاندیدیازیس دهانی: غشای مخاطی دهان
• استوماتیت مرتبط با دندان مصنوعی: التهاب خفیف و قرمزی غشای مخاطی دهان در زیر دندان مصنوعی.
• شیلیت زاویه‌ای: التهاب یک یا هر دو گوشه دهان
• گلوسیت رومبوئید مدین: قرمزی و از بین رفتن پاپیلاهای زبان
• ولوواژینیت: ضایعات سفید رنگ در سطوح اپیتلیال مهبل، واژن و دهانه رحم
• بالانیت: عفونت گلانس (کلاهک) آلت تناسلی در مردان
• کاندیدیازیس مری: عفونت مری و بلع دردناک

کاندیدیازیس جلدی

• فولیکولیت کاندیدا: عفونت و التهاب فولیکول‌های مو. بثورات ممکن است به صورت جوش ظاهر شوند.
• عرق سوز کاندیدایی: عفونت پوستی که بین چین‌های بدن که محل عرق سوز شدن نیز هستند ایجاد می‌شود.
• پارونیشیا کاندیدا: التهاب چین ناخن.
• کاندیدیازیس پره آنال (اطراف مقعدی): تحریک پوست در قسمت خروجی رکتوم.
• کاندیدیازیس پوستی مخاطی مزمن: اختلال ایمنی سلول‌های T، کمبود CMI.
• کاندیدیازیس پوستی مادرزادی: بیماری پوستی در نوزادان تازه متولد شده ناشی از پارگی زودرس غشاها همراه با کانال زایمانی آلوده به C. albicans.
• کاندیدیازیس پوشک: عفونت ناحیه پوشک کودک.
• Erosio interdigitalis blastomycetia: با یک ناحیه بیضی شکل از پوست سفید مرطوب شکل در چین بین انگشتان و امتداد آن به دو طرف مشخص می‌شود.
• اونیکومیکوزیس کاندیدا: عفونت ناخن

کاندیدیازیس سیستمیک

• کاندیدمیا: منجر به سپسیس می‌شود
• کاندیدیازیس منتشر (ارگان‌ها)
• اندوکاردیتیس
• عفونت دستگاه گوارش
• عفونت دستگاه تنفسی
• کاندیدیازیس ادراری تناسلی
• کاندیدیازیس کبدی طحالی (کاندیدیازیس مزمن منتشر)

تشخیص آزمایشگاهی کاندیدا آلبیکنس

نمونه‌ها: ترشحات، بافت، نمونه‌های جمع‌آوری‌شده با ایجاد خراش

1. بررسی با میکروسکوپ (نمونه‌های‌ برداشته شده با ایجاد خراش)

• در فیلم مرطوب در 10٪ KOH مورد بررسی قرار می‌گیرد
• دیده شدن شبه هیف‌ها و سلول‌های مخمر جوانه زن کاندیدا
• رنگ آمیزی گرم: گرم مثبت (+ve)

2. محیط

• SDA : کلونی‌های سفید کرمی و صاف و هموار
• کروماگار: کلونی‌های سبز رنگ

3. تشخیص آلبیکنس

• آزمایش لوله زایا: قابل انجام در شرایط انکوبه شدن در سرم انسانی در دمای 37 درجه سانتیگراد و ظرف 2 ساعت.
• کلامیدوسپورها: توسط C. albicans در آرد ذرت/آگار برنج در دمای 25 درجه سانتی گراد تولید می‌شود. آنها کلامیدوسپورهایی با دیواره ضخیم گرد تولید می‌کنند.
• آزمایشات بیوشیمیایی: گلوکز و مالتوز با تولید اسید و گاز تخمیر می‌شوند. ساکارز و لاکتوز تخمیر نشده باقی می‌مانند. رنگ صورتی کم رنگی در محیط احیای تترازولیوم دیده می‌شود.

سرولوژی

• ویژگی و اختصاص محدود
• آنتی‌بادی‌های سرمی و ایمنی سلولی در بیشتر افراد به دلیل قرار گرفتن مادام‌العمر در معرضC. albicans قابل اثبات است.
• آنتی‌ژن C. albicans یک تست حساسیت پوستی تأخیری است که به عنوان شاخص عملکرد CMI استفاده می‌شود.
• ELISA و RIA : تشخیص چرخه آنتی‌ژن کاندیدی در مانان دیواره سلولی یا اجزای سیتوپلاسمی.

5. سنجش 1،3-بتا –D-گلوکان

• بتا-D-گلوکان جزء دیواره سلولی قارچ است.
• به کمک توانایی آن در فعال کردن فاکتور G در آبشار انعقاد خرچنگ نعل اسبی شناسایی شده است.
• تست بسیار اختصاصی و حساس

6. پروب DNA و PCR

درمان کاندیدا آلبیکنس

1. کاندیدیازیس دهانی: نیستاتین، میکونازول، آمفوتریسین B.
2. کاندیدیازیس جلدی: کلوتریمازول، اکونازول، سیکلوپیروکس، میکونازول، کتوکونازول، نیستاتین.
3. آزول‌های سیستمیک و دهانی: فلوکونازول، ایتراکونازول یا پوزاکونازول.
4. ولوواژینیت: تک دوز فلوکونازول خوراکی، ضد قارچ‌های موضعی (بوتوکنازول، کلوتریمازول، میکونازول، نیستاتین، تیکنازول، ترکونازول).
5. عفونت‌های خون: فلوکونازول داخل وریدی یا اکینوکاندین (caspofungin)
6. کاندیدمیا: فلوکونازول و آنیدولافونژین

 همچنین بخوانید:

• تست لوله زایا
• بیوفیلم باکتریها چیست؟
• سابورو دکستروز آگار (SDA): ترکیب، اساس، کاربرد، تهیه و مورفولوژی کلنی
• محیط کشت PDA (پوتیتو دکستروز آگار): اساس، کاربرد، ترکیبات
• بلاد آگار: ترکیب، مراحل آماده‌سازی، موارد استفاده

منبع

مترجم: مریم محجوب