سندرم آشر: علائم، علل، تشخیص و درمان

سندرم آشر چیست؟

سندرم آشر با کاهش شنوایی جزئی یا کلی و از دست دادن بینایی نمایان می‌شود و با گذشت زمان بیماری پیشرفت می‌کند. کاهش شنوایی در گروه اختلالات حسی‌عصبی طبقه‌بندی می‌شود، زیرا ناشی از ناهنجاری‌های گوش داخلی می‌باشد. از دست دادن بینایی ناشی از یک بیماری چشمی به نام رتینیت پیگمانتوزا (RP) می‌باشد که بر بافت حساس به نور در پشت چشم (شبکیه) تأثیر می‌گذارد.

از دست دادن بینایی با شکسته شدن تدریجی سلول‌های حساس به نور شبکیه آغاز می‌شود و فرد ابتدا دچار کمبود دید در شب می‌شود، سپس نقاط کوری در دید جانبی (محیطی) ایجاد می‌شوند. با گذشت زمان، این نقاط کور بزرگ شده و ادغام می‌شوند و دید تونلی ایجاد می‌کنند. در برخی موارد، کاهش دید با کدر شدن عدسی چشم (آب مروارید) بیشتر می‌شود. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به رتینیت پیگمانتوزا تا حدودی دید مرکزی را در طول زندگی خود حفظ می‌کنند.

محققان سه نوع اصلی از سندرم آشر را شناسایی کرده‌اند که در انواع I، II و III شناخته می‌شوند. این انواع با شدت کم‌شنوایی، وجود یا عدم وجود مشکلات تعادلی و سنی که در آن علائم و نشانه‌ها ظاهر می‌شوند، متمایز می‌گردند، و بیشتر بر اساس علت ژنتیکی به زیرگروه‌هایی تقسیم می‌شوند.

اکثر افراد مبتلا به سندرم آشر نوع I با کم‌شنوایی شدید متولد می‌شوند. پیشرفت کاهش بینایی که ناشی از رتینیت پیگمانتوزا می‌باشد، در دوران کودکی آشکار می‌شود. این نوع سندرم آشر همچنین باعث ناهنجاری‌های سیستم دهلیزی می‌شود، این قسمت، بخشی از گوش داخلی است که به حفظ تعادل و جهت‌گیری بدن در فضا کمک می‌کند.

ناهنجاری‌های دهلیزی، باعث می‌شوند که کودکان مبتلا دچار مشکلاتی در تعادل شوند، آن‌ها دیرتر از حد معمول شروع به نشستن و راه رفتن مستقل می‌کنند و ممکن است در دوچرخه سواری و انجام برخی ورزش‌ها مشکل داشته‌باشند.

سندرم آشر نوع II باعث کاهش شنوایی از بدو تولد و از دست دادن پیشرونده بینایی در نوجوانی یا بزرگسالی می‌شود. کاهش شنوایی مرتبط با این شکل از سندرم آشر از خفیف تا شدید متغیر است و عمدتاً بر توانایی شنیدن صداهای با فرکانس بالا تأثیر می‌گذارد.

برای مثال، شنیدن صداهای بلند و اصوات گفتاری مانند حروف “د” و “ت” برای افراد مبتلا دشوار می‌شود. برخلاف دیگر اشکال سندرم آشر، در این نوع درجه کم‌شنوایی در داخل افراد یک خانواده و بین خانواده‌های مبتلا به این بیماری متفاوت است و ممکن است در طول زمان شدیدتر شود.

سندرم نوع II با ناهنجاری‌های دهلیزی که باعث ایجاد مشکل در تعادل می‌شوند، همراه نیست.

افراد مبتلا به سندرم آشر نوع III کاهش شنوایی و از دست دادن بینایی را تا حدودی در اواخر زندگی تجربه می‌کنند. برخلاف سایر اشکال سندرم آشر، نوع III معمولاً با شنوایی طبیعی در بدو تولد همراه است. کم‌شنوایی معمولاً در اواخر دوران کودکی یا نوجوانی و پس از رشد گفتار شروع می‌شود و با گذشت زمان شدیدتر می‌شود.

در میانسالی، اکثر افراد مبتلا دچار کم‌شنوایی شدید می‌شوند. از دست دادن بینایی ناشی از رتینیت پیگمانتوزا نیز در اواخر دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می‌شود. برخی از افراد مبتلا به سندرم آشر نوع III دچار ناهنجاری‌های دهلیزی می‌شوند که باعث ایجاد مشکلاتی در تعادل می‌شود.

فراوانی

سندرم آشر حدود 4 تا 17 نفر از 100000 نفر را مبتلا می‌کند. نوع I و II شایع‌ترین اشکال سندرم آشر در اکثر کشورها هستند. برخی جهش‌های ژنتیکی که منجر به سندرم آشر نوع 1 می‌شوند، در میان مردم یهودی اشکنازی (اروپا شرقی و مرکزی) و فرانسوی Acadian نسبت به جمعیت عمومی شایع‌تر است.

نوع III تنها حدود 2 درصد از کل موارد سندرم آشر را تشکیل می‌دهد. با این حال، نوع III بیشتر در جمعیت فنلاند رخ می‌دهد و در آن‌جا حدود 40 درصد موارد را تشکیل می‌دهد، هم‌چنین در میان افراد دارای اجداد یهودی اشکنازی شایع‌تر است.

علل ایجاد بیماری

سندرم آشر در اثر جهش در ژن‌های خاص ایجاد می‌شود. تاکنون، سندرم آشر با جهش در حداقل ده ژن مرتبط بوده‌ است:

1. سندرم آشر نوع 1: جهش در ژن‌های MYO7A (USH1B)، USH1C، CDH23، (USH1F) PCDH15، SANS (USH1G)، و احتمالا CIB2
2. سندرم آشر نوع 2: جهش در ژن‌های  USH2A ، ADGRV1 (که قبلاً VLGR1 نامیده می‌شد)، WHRN (DFNB31)
3. سندرم آشر نوع 3: جهش در ژن‌های USH3A ( CLRN1 )، HARS

این ژن‌ها دستورالعمل‌هایی را برای ساخت پروتئین‌های دخیل در شنوایی، بینایی و تعادل طبیعی ارائه می‌دهند. برخی از این پروتئین‌ها به سلول‌های تخصصی به نام سلول‌های مو کمک می‌کنند تا صدا را از گوش داخلی به مغز منتقل کنند و نور و رنگ را در شبکیه چشم حس کنند. عملکرد برخی از پروتئین‌های تولید شده توسط ژن‌های مرتبط با سندرم آشر مشخص نیست.

برخی از افراد مبتلا به سندرم آشر در هیچ یک از این ژن‌ها جهش ندارند، بنابراین احتمالاً ژن‌های دیگری مرتبط با این بیماری هستند که هنوز شناسایی نشده‌اند.

همه انواع سندرم آشر به صورت صفات اتوزومال مغلوب به ارث می‌رسند. بیشتر بیماری‌های ژنتیکی با دو نسخه از یک ژن به ارث می‌رسند، که یکی از پدر و دیگری از مادر دریافت می‌شود. اختلالات ژنتیکی مغلوب زمانی اتفاق می‌افتد که فردی دو نسخه از یک ژن غیرطبیعی را برای یک صفت به ارث می‌برد، یکی از هر والدین.

اگر فردی یک ژن طبیعی و یک ژن بیماری را به ارث ببرد، فرد ناقل بیماری خواهد شد اما معمولا علائمی از خود نشان نمی‌دهد. خطر انتقال ژن تغییریافته و داشتن فرزند مبتلا برای والدین ناقل در هر بارداری 25 درصد است. خطر داشتن فرزندی که مانند والدین ناقل است در هر بارداری 50 درصد است. شانس دریافت ژن‌های طبیعی از هر دو والدین در کودک 25 درصد است. این خطر برای مردان و زنان یکسان است.

والدینی که از خویشاوندان نزدیک هستند (فامیل) نسبت به والدین غیر خویشاوند، به احتمال بیشتری امکان دارد که هر دو دارای ژن غیرطبیعی مشابهی باشند، و این مسئله خطر داشتن فرزند با اختلال ژنتیکی مغلوب را افزایش می‌دهد.

تشخیص

سندرم آشر با معاینات شنوایی، تعادل و بینایی تشخیص داده می‌شود. معاینه شنوایی (شنوایی‌سنجی) فرکانس و بلندی صداهایی را که فرد می‌تواند بشنود اندازه‌گیری می‌کند.

الکترورتینوگرام پاسخ الکتریکی سلول‌های حساس به نور در شبکیه چشم را اندازه‌گیری می‌کند. معاینه شبکیه برای مشاهده شبکیه و سایر ساختارهای پشت چشم انجام می‌شود. عملکرد وستیبولار (تعادل) را می‌توان با آزمایش‌های مختلفی ارزیابی کرد که بخش‌های مختلف سیستم تعادل را ارزیابی می‌کنند. آزمایش ژنتیک از نظر بالینی برای اکثر ژن‌های مرتبط با سندرم آشر در دسترس است.

درمان

درمان سندرم آشر بر اساس علائم خاصی است که در هر فرد آشکار می‌شود. چنین درمانی ممکن است به تلاش هماهنگ تیمی از متخصصان پزشکی، مانند متخصصان اطفال یا داخلی، متخصصانی که اختلال شنوایی و تعادل را ارزیابی و درمان می‌کنند (متخصص گوش و حلق و بینی و شنوایی)، چشم‌پزشکانی که در تشخیص و درمان اختلالات چشم تخصص دارند، و یا سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی نیاز داشته‌باشد.

ناشنوایی حسی‌عصبی و گزینه‌های ارتباط با کودک باید به موقع بررسی شوند تا پایه زبانی محکمی برای کودک فراهم شود. سمعک یا کاشت حلزون برای اکثر نوزادان و کودکان مبتلا به سندرم آشر مفید خواهدبود. زبان اشاره آمریکایی ممکن است به عنوان یک گزینه ارتباطی مورد بررسی قرار گیرد.

افرادی که از زبان اشاره بصری استفاده می‌کنند اغلب با کاهش بینایی زبان اشاره لمسی را جایگزین می‌کنند. مداخله زودهنگام برای درمان کودکان بسیار مهم است زیرا باعث می‌شود کودکان مبتلا بتوانند به پتانسیل خود دست یابند. خدمات مفید برای مبتلایان شامل خدمات ویژه برای کودکان مبتلا به ناشنوایی حسی‌عصبی یا ناشنوایی- نابینایی و سایر خدمات پزشکی، اجتماعی و حرفه‌ای می‌باشد.

در حال حاضر هیچ درمان شناخته شده‌ای برای RP وجود ندارد، و محققان در حال بررسی درمان‌های ژنتیکی و دیگر روش‌ها برای درمان کاهش بینایی مرتبط با RP و همچنین درمان کاهش شنوایی هستند.

برخی از محققان نشان داده‌اند که مصرف دوز مشخص روزانه ویتامین A ممکن است پیشرفت دژنراسیون شبکیه را در برخی از افراد مبتلا به RP و سندرم آشر نوع 2 کاهش دهد. برخی از متخصصان توصیه می‌کنند که بیماران بزرگسال مبتلا به اشکال رایج RP روزانه 15000 IU ویتامین A پالمیتات را تحت نظر چشم‌پزشک خود مصرف کنند، یک رژیم غذایی متعادل و منظم را دنبال کنند و از مصرف مکمل ویتامین E با دوز بالا خودداری کنند.

از آن‌جایی که مصرف طولانی مدت مکمل ویتامین A با دوز بالا (به عنوان مثال، بیش از 25000 واحد بین‌المللی) ممکن است عوارض جانبی خاصی مانند بیماری کبدی ایجاد کند، بیماران باید به طور منظم توسط پزشک خود در هنگام مصرف چنین مکملی تحت نظر باشند. (ذخایر ویتامین A بدن در درجه اول در کبد قرار می‌گیرند.) ضروری است هر بیمار مبتلا به RP که چنین مکملی را مصرف می‌کند با پزشک خود مشورت کند تا مشخص شود که آیا این مکمل در مورد خاص او مناسب است و یا توصیه نمی‌شود.

مشاوره ژنتیک برای افراد مبتلا و خانواده‌ی آن‌ها توصیه می‌شود.

وراثت

همه انواع سندرم آشر در الگوی اتوزومال مغلوب به ارث می‌رسند، به این معنی که هر دو نسخه از یک ژن در هر سلول دارای جهش هستند. والدین یک فرد مبتلا به سندرم آشر هر کدام حامل یک نسخه از ژن جهش‌یافته هستند، اما هیچ علامت و نشانه‌ای از این بیماری ندارند.

نام‌های دیگر این بیماری

1. سندرم ناشنوایی-رتینیت پیگمانتوزا
2. سندرم Graefe-Usher
3. سندرم هالگرن

تاریخچه

سندرم آشر به افتخار چشم پزشک اسکاتلندی، Charles Usher، نام‌گذاری شده ‌است. این پزشک در سال 1914 آسیب شناسی و انتقال این بیماری را بر اساس 69 مورد بررسی کرد. با این حال، این سندرم اولین بار در سال 1858 توسط دکترAlbrecht von Gräfe  ، یکی از پیشگامان چشم‌پزشکی مدرن توصیف شده ‌بود.

وی از یک بیمار ناشنوای مبتلا به رتینیت پیگمنتوزا که دو برادر با علائم مشابه داشت گزارشی تهیه کرده ‌بود. سه سال بعد، یکی از شاگردانش به نام Richard Liebreich، جمعیت برلین را از نظر الگوی بیماری ناشنوایی به همراه رتینیت پیگمانتوزا بررسی کرد. Liebreich بیان کرد که سندرم آشر مغلوب است، زیرا در اکثر موارد ترکیب ناشنوایی و نابینایی در خواهر و برادرهای ازدواج‌های خونی (خویشاوندی) و در خانواده‌هایی که نسل‌های مختلف آن‌ها مبتلا بودند، مشاهده شد.

مشاهدات او اولین شواهد را برای انتقال توأم نابینایی و ناشنوایی ارائه کرد، زیرا هیچ مورد جداگانه‌ای از نابینایی و ناشنوایی را در شجره‌های خانوادگی افراد مبتلا نیافتند.

مدل‌های حیوانی این بیماری (مانند موش‌های ناک‌اوت و گورخرماهی) اخیرا برای مطالعه اثرات این جهش‌های ژنی و آزمایش درمان‌های بالقوه برای سندرم آشر ساخته شده‌اند.

اختلالات مرتبط

علائم اختلالات زیر می‌تواند مشابه علائم سندرم آشر باشد. مقایسه این علائم می‌تواند برای تشخیص بیماری مفید باشد:

سندرم آلستروم یک اختلال ارثی است که با دژنراسیون شبکیه همراه با نیستاگموس و از دست دادن بینایی مرکزی آشکار می‌شود. این اختلال با چاقی در دوران کودکی همراه است. ناشنوایی حسی‌عصبی و دیابت شیرین معمولاً بعد از ده سالگی ایجاد می‌شوند.

سرخجه (سرخک آلمانی) یک بیماری حاد ویروسی است که در سه ماه اول بارداری باعث نگرانی می‌شود زیرا می‌تواند باعث ناهنجاری‌های جنینی شود. این ناهنجاری‌ها ممکن است شامل از دست دادن شنوایی و اختلالات بینایی و همچنین ناهنجاری‌های رشدی در نوزاد باشد.

همچنین بخوانید:

• سرطان چشم (Eye Cancer) چیست؟ علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری
• رتینوبلاستوما چیست؟ علائم، تشخیص، مراحل و درمان

مترجم: سمانه محمدی راد

منبع