ژنتیک تا چه اندازه در بروز اندومتریوز نقش دارد؟

محققان یک راه جدید و کار‌آمد برای مبارزه با آندومتریوز – یک بیماری شایع که باعث درد و ناباروری در زنان می شود و درمان آن مشکل است – را کشف کرده‌اند. این رویکرد – که پس از بیش از دو دهه تحقیقات ژنتیکی فشرده بدست آمد – ژن خاصی را مسدود کرده و ناراحتی و التهاب را حداقل در موش‌ها کاهش می‌دهد.

لیندا گریفیث، مهندس بیولوژیک که بر روی اندومتریوز در موسسه فناوری ماساچوست مطالعه می‌کند، می‌گوید: «این یک قطعه واقعاً باشکوه از این مطالعات است.» با این حال، او هشدار می‌دهد که به دلیل پیچیده بودن شرایط، این درمان نظری احتمالاً علائم را فقط در گروهی از بیماران کاهش می‌دهد. «این روش بسیاری از قطعات پازل را به هم وصل می‌کند، اما قطعه نهایی نیست.»

برآورد می‌شود که از هر 10 زن، اندومتریوز یک نفر را مبتلا می‌کند. در این بیماری، بافتی که داخل رحم قرار دارد – و در هر چرخه قاعدگی تخریب می‌شود – در خارج از رحم نیز رشد می‌کند. این بیماری درد شدیدی را به‌ویژه در طول عادات ماهیانه ایجاد می‌کند. هنگامی که این بافت اضافه سعی می‌کند از بین برود، بافت زخمی را ایجاد می‌کند که اساساً می تواند اندام های داخلی را به هم بچسباند. تنها جراحی می‌تواند این زخم را از بین ببرد.

درمان‌های هورمونی مانند مهارکننده‌های استروژن می‌توانند چرخه قاعدگی را تغییر داده یا مختل کنند، اما یافتن روش مناسب برای درمان این بیماری می‌تواند ماه‌ها آزمایش و خطا را در بر داشته باشد. هورمون‌ها همچنین می‌توانند طیف وسیعی از عوارض جانبی از جمله افزایش وزن، تغییرات خلقی و سردرد را ایجاد کنند. به علاوه این درمان‌ها برای برخی از افراد به هیچ وجه کمکی نمی‌کنند.

کرینا زوندروان، سرپرست تیم، محقق اندومتریوز در دانشگاه آکسفورد، می‌گوید که این مطالعه جدید «کار عشق» است که بر اساس تحقیقاتی در دهه 1990 انجام گرفته است. در آن زمان، دانشمندان می‌دانستند که ژنتیک بخشی از خطر ابتلا به آندومتریوز را توضیح می‌دهد، اما آن‌ها نمی‌دانستند که کدام ژن‌ها مسئول آن هستند. سپس، مطالعه مستمر خانواده‌هایی با موارد متعدد آندومتریوز به محققان کمک کرد تا ناحیه خاصی از کروموزوم 7 را علامت‌گذاری کنند.

با این حال، زوندروان می‌گوید، صدها ژن در آن منطقه وجود دارد. محدود کردن قطعه‌ای از کروموزوم به یک ژن واحد، مستلزم سال‌ها کار تشخیصی است. ابتدا، تیم او DNA زنان را در 32 خانواده که حداقل دارای سه زن مبتلا به آندومتریوز بودند، توالی‌یابی و بر روی آن ناحیه کروموزومی خاص تمرکز کردند. این گروه دریافتند که بسیاری از زنانی که علائم شدیدتری داشتند، دارای انواع مختلفی از ژنی به نام NPSR1 بودند. این ژن قبلا با اندومتریوز ارتباطی نداشت، اما با سایر بیماری‌های التهابی مانند آسم و روماتیسم مفصلی مرتبط بود.

زوندروان و همکارانش سپس میمون‌هایی را که می‌توانند به اندومتروز مبتلا شوند بررسی کردند. هنگامی که محققان DNA گروهی از 850 حیوان را که 135 عدد از آنها به این بیماری مبتلا بودند، توالی‌یابی کردند، انواع مشابهی را از ژن NPSR1 مشاهده کردند. محققان اخیرا در Science Translational Medicine  گزارش دادند که تحقیقات مشابه بر روی بیش از 3000 بیمار مبتلا به اندومتریوز و تقریبا 7000 نفر که به این بیماری مبتلا نبودند، نتایج را بیشتر تأیید کرد.

مرحله بعدی تلاش برای جلوگیری از فعال شدن ژن بود. در موش ها، محققان با تزریق محلول حاوی مولکولی به نامSHA 68R  که مانع از بیان ژن می‌شود، پروتئینی که NPSR1 را کد می‌کند، مسدود کردند. موش‌ها قاعدگی ندارند اما محققان می‌توانند با تزریق قطعات کوچکی از باکتری یا پوشش رحمی به داخل شکم آنها، درد و التهاب اندومتریوز را شبیه‌سازی کنند. جوندگانی که SHA 68R را دریافت کردند التهاب و درد شکمی کمتری را متحمل شدند. (موش هایی که درد شکمی را تجربه می‌کنند، وزن خود را به سمت پنجه‌های جلویی منتقل می‌کنند و محققان می‌توانند این تغییر وزن را اندازه‌گیری کنند.)

استیسی مک آلستر، محقق اندومتریوز در دانشگاه اموری که در این مطالعه حضور نداشت، می‌گوید: «این یک تلاش قهرمانانه بود.» با این حال، او می‌خواهد شواهد بیشتری را ببیند که هدف قرار دادن NPSR1 به جای تسکین درد در کوتاه مدت، به درد مزمن نیز کمک می‌کند.

محققان دریافتند که یک عامل پیچیده این است که هر بیمار مبتلا به آندومتریوز دارای نوعی از NPSR1 نیست. گریفیث می‌گوید: «به همین دلیل پیشرفت جهت درمان این بیماری بسیار سخت است. اندومتریوز به احتمال زیاد فقط یک بیماری نیست.» او می‌گوید که مطالعاتی از این دست به محققان در درک بیماری‌های پیچیده و نحوه درمان آن‌ها کمک می‌کند.

در مرحله بعد محققان می‌خواهند این ژن را در میمون‌ها مورد هدف قرار دهند تا ببینند آیا تاثیرات مشابهی دارد یا خیر. توماس تاپمایر، محقق اندومتریوز در دانشگاه موناش و نویسنده اصلی این مطالعه می‌گوید: «این یک پروژه بزرگ و تلاشی طولانی بود.» «این فقط پایان یک آغاز است.»

ترجمه: سرکار خانم فاطمه فریادرس

منبع خبر