ویروس چیست؟ پیدایش، ساختار، زیستگاه، شکل و اندازه

هرچه مسئله ساده‌تر باشد، درک آن سخت‌تر است. این اصطلاح در مورد ویروس‌ نیز صدق می‌کند. ویروس‌ها از جمله شگفت انگیزترین مخلوقات طبیعت هستند. علیرغم ساختار فیزیکی و مولکولی ساده، آنها فراوان ترین و سازگارترین موجودات زنده روی زمین هستند.

حیات از زمانی آغاز می‌شود که میکرو تک سلولی اقیانوسی از حدود 3.7 میلیارد سال پیش بوجود آمد و تکامل یافت. در طول این بازه زمانی 3.7 میلیارد ساله، میلیون‌ها گونه بوجود آمدند و از طبیعت محو شدند. ویروسها تغییرات بسیاری در این دوره تکاملی شاهد بودند و بدون شک با بسیاری از گونه‌های دیگر که هنوز تکامل نیافته‌اند نیز زندگی خواهند کرد.

ویروس چیست؟

ویروس‌ها ذرات بیولوژیکی به شکل انگل اجباری هستند که فقط یک نوع اسید نوکلئیک دارند و برای تکثیر به مکانیسم سلول میزبان نیاز دارند. ویروسها عمدتاً به عنوان عوامل عفونی میکروسکوپی با توانایی تکثیر تعریف می‌شوند که از مولکول های RNA یا DNA احاطه شده توسط نوعی پوشش پروتئینی ساخته شده‌اند.

• کلمه “ویروس” برگرفته از کلمه لاتین “vīrus” به معنای سم یا مایع سمی است.
• علم مطالعه ویروس، ویروس شناسی نامیده می‌شود و یکی از شاخه‌های میکروبیولوژی است. با این حال، ویروس‌ها میکروارگانیسم در نظر گرفته نمی‌شوند. در واقع، آنها جزو موجودات زنده نیستند. ” ویروس‌ها موجوداتی زنده هستند یا غیرزنده؟” – این سوال، پرسشی قابل بحث در زیست شناسی است. آنها ویژگی‌های هر دو موجود زنده و غیر زنده را نشان می‌دهند، بنابراین به جای اینکه آنها را موجود زنده یا موجود غیر زنده تعریف کنند، به عنوان مرز بین موجودات زنده و غیر زنده تعریف می‌شوند.
• ویروس‌ها فراوان‌ترین موجودات زیستی هستند و همه جا وجود دارند. آنها می‌توانند هر گونه‌ای از موجود زنده را آلوده کنند و حتی هر گونه منقرض شده را نیز آلوده کرده‌اند. ویروس موزاییک تنباکو (TMV) اولین ویروس کشف شده در سال1898 توسط مارتینوس بیجرینک است. از آن زمان تاکنون، حدود 7000 نوع ویروس مورد مطالعه قرار گرفته است. بیش از صد میلیون نوع ویروس در طبیعت وجود دارد و برای ما همچنان ناشناخته هستند.

پیدایش و تکامل ویروس‌ها

از آنجایی که ویروس‌ها انگل‌ اجباری هستند و نمی‌توانند خارج از بدن میزبان زندگی کنند و تکثیر شوند، پس انتظار می‌رود که ویروس‌ها باید پس از پیدایش اولین گونه سلولی زنده بوجود آمده باشند. با این حال، بین ویروس شناسان در مورد منشأ ویروس‌ها که قبل از آخرین جد مشترک جهانی (LUCA) ظاهر می‌شوند یا بعد از LUCA (تکامل یافته از ژنهایی که از ژنوم LUCA فرار کرده‌اند) بحث وجود دارد. سه فرضیه اصلی در مورد منشاء و تکامل ویروس‌ها وجود دارد: فرضیه تصاعدی، فرضیه نزولی و فرضیه اولین ویروس.

1. فرضیه تصاعدی

فرضیه فرار یا منشاء سلولی نیز نامیده می‌شود. این فرضیه بیان می‌کند که ویروس‌ها منشا گرفته از عناصر ژنتیکی متحرک هستند که از ژنوم LUCA فرار کرده و به تدریج تکامل یافته‌اند. با این حال، این فرضیه قادر به توضیح ساختارهای منحصر به فرد (کپسید و سایرین) موجود در ویروس‌ها نیست.

2. فرضیه نزولی

این فرضیه «فرضیه کاهش» یا «فرضیه انحطاط» نیز نامیده می‌شود و بیان می‌کند که ویروس‌ها در ابتدا سلول‌های انگلی کوچکی بودند که به مرور زمان تمام اجزای ژنتیکی و سلولی خود را که برای زندگی انگلی مورد نیاز نبود، از دست دادند و به شکل فعلی تکامل یافتند. یکی از انتقادات اصلی این فرضیه، وجود ژن در ویروسها (بدون همتای سلولی) است. علاوه بر این، بجز ویروس‌ها، هیچ انگل دیگری، شبیه ویروس‌ها نیست.

3. فرضیه اولین ویروس

این فرضیه بیان می‌کند که ویروس‌ها از دوران پیش از باستان و پیش از حیات باکتری یا یوکاریا وجود داشته اند. در طول دوره‌ای که مولکول‌های معدنی در حال تجمع و واکنش برای تشکیل مولکول‌های آلی بودند تا موجود زنده بوجود آید، ویروس‌ها از تجمع پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک ایجاد شده‌اند. با گذشت زمان، آنزیم‌هایی برای سنتز غشاها، دیواره‌های سلولی و سایر اجزای سلولی تکامل یافتند و یک سلول واقعی را تشکیل دادند، اما ویروس‌ها در شکل بدون سلولی خود باقی ماندند و توانایی تکثیر و آلوده کردن سلولها را به دست آوردند.

با این حال، اگر این فرضیه را بپذیریم، باید تعریف ویروس را تغییر دهیم و به دنبال پاسخی برای این سوال باشیم که چگونه اولین ویروس‌ها بدون وجود سلول‌های میزبان، تکثیر می‌شوند و زنده می‌مانند؟

اکولوژی و زیستگاه ویروس‌ها

ویروس‌ها همه جا وجود دارند – در هوا، آب، خاک و هر جایی که حیات سلولی وجود دارد، یافت می‌شوند. آنها حتی در یخچالهای قطبی، دریاچه‌های آب گرم، مناطق آتشفشانی، اقیانوس‌های عمیق، صخره‌های بیابان، دریاچه‌های اسیدی، دریاچه‌های نمک فوق العاده قلیایی و بسیار شور یافت می‌شوند.

ویروس‌ها به ویژه ویروس‌های فاژ، در حفظ شبکه‌های غذایی و تنظیم چرخه‌های بیوژئوشیمیایی بسیار مهم در نظر گرفته می‌شوند. ویروس‌ها سلولهای باکتریایی را تجزیه می‌کنند و حدود 20 درصد از کربن ثابت شده را به صورت (DOM) و (POM) آزاد می‌کنند. DOM و POM توسط میکروارگانیسم‌های بیشتری مصرف، بازیافت و به سطوح تغذیه‌ای بالاتر منتقل می‌شوند، در حالی که برخی دوباره توسط ویروس در استخر آزاد می‌شوند. تجزیه باکتری‌ها منجر به افزایش جمعیت باکتریایی می‌شود و انتقال مواد آلی را به سطوح تروفیک بالاتر محدود می‌کند. این حلقه انتقال کربن آلی تا بی نهایت ادامه دارد و ویروس‌ها نقش بسیار مهمی دارند.

ساختار مولکولی ویروس‌ها

ویروس‌ها بسیار ساده هستند. مرحله برون سلولی، کامل و بیماری‌زای یک ویروس، ویریون نامیده می‌شود. به طور کلی، یک ویریون از یک ژنوم ویروسی (RNA یا DNA) تشکیل شده است که توسط یک پوشش پروتئینی به نام کپسید احاطه شده است. برخی از ویریون‌ها ممکن است دارای پوششی از غشای پلاسمایی میزبان باشند.

1. اسید نوکلئیک (ژنوم ویروسی)

یک ویریون تنها یک نوع اسید نوکلئیک، DNA یا RNA، به عنوان ژنوم خود دارد اما نمی‌تواند هر دو نوع را داشته باشد. ویروس‌های حاوی RNA به‌عنوان ژنوم، ویروس‌های RNA و ویروس‌های حاوی DNA به عنوان ژنوم، ویروس‌های DNA نامیده می‌شوند. بیشتر ژنوم‌های ویروسی بین kbps7-20 طول دارند. با این حال، ممکن است از kbps3 تا بیش از kbps1.2 متغیر باشند.

اسید نوکلئیک موجود در ویروس ممکن است تک رشته یا دو رشته‌ای باشد. RNA دو رشته‌ای و DNA تک رشته‌ای در بسیاری از ویروس‌ها یافت می‌شود. DNA ویروس ممکن است خطی یا حلقوی باشد. ویریون ممکن است حاوی یک RNA کامل یا چندین بخش از RNA باشد. RNA ویروسی نیز ممکن است با عنوان RNA مثبت یا منفی طبقه بندی شود. شناخته شده است که RNA مثبت دارای ژنوم ˈ3-5ˈ است و می‌تواند به راحتی به پروتئین ترجمه شود. با این حال،  RNAمنفی دارای ژنوم 5ˈ-ˈ3 است که نمی‌تواند به راحتی به پروتئین ترجمه شود و قبل از ترجمه باید به RNA مثبت رونویسی شود.

2. کپسید

ژنوم‌های ویروسی توسط پوششی از جنس پروتئین به نام کپسید احاطه شده‌اند. کپسید یک ساختار پلیمری است که از زیر‌واحدهایی به نام کپسومر ساخته شده که از انواع مختلفی از پروتئین ساخته شده است. پروتئین‌های تشکیل‌دهنده کپسومر، توسط ژنوم ویروس کدگذاری می‌شوند و با استفاده از مکانیسم‌های سنتز پروتئین میزبان درون سلول‌ میزبان ترجمه می‌شوند. کپسید همراه با اسید نوکلئیک محصور شده به عنوان نوکلئوکپسید نام گذاری می‌شود. کپسید از ژنوم ویروسی در برابر هر گونه شرایط آسیب زای فیزیکی یا شیمیایی محافظت می‌کند، دارای محل چسبنده برای اتصال به سلول میزبان است و به نفوذ درون سلول میزبان کمک می‌کند.

3. غشا یا پوشش ویروسی

برخی ویروس‌ها از بیرون توسط یک پوشش دولایه لیپیدی به نام غشا پوشیده شده‌اند. غشای ویروسی از غشای پلاسمایی میزبان مشتق می‌شود. از این رو، از دو لایه لیپید مانند غشای پلاسما تشکیل شده‌اند. علاوه بر این، پروتئین‌های غشایی گلیکوزیله، که پروتئین‌های ماتریکس نیز نامیده می‌شوند، نیز در پوشش ویروسی یافت می‌شوند. این پروتئینهای غشایی اغلب به صورت زائده ویروسی نشان داده می‌شوند.

شکل و اندازه ویروس‌ها

ویروس‌ها در شکل و اندازه خود تنوع گسترده‌ای دارند. قطر برخی ممکن است 20 نانومتر باشد، در حالی که برخی دیگر حتی به طول 1400 نانومتر و قطر 80 نانومتر برسند. ویروس‌های غول پیکر با قطر 400 نانومتر نیز کشف شده‌اند.

به طور کلی کپسید ویروس دارای دو تقارن یا ساختار اساسی است و ساختار مارپیچ یا چند وجهی دارد از این رو، اکثر ویروس‌ها از نظر مورفولوژیکی یا مارپیچ یا چند وجهی هستند، اگرچه فقط تعداد کمی از آنها ساختار پیچیده دارند.

1. ساختار چندوجهی

ساختار چندوجهی نوعی شکل هندسی با 20 وجه به شکل مثلث متساوی الاضلاع(تقریبا به شکل دایره) است و در ابتدا کروی در نظر گرفته میشدند. با این حال، میکروسکوپ الکترونی نشان داد که آنها در واقع چندوجهی هستند. ساختار چندوجهی به عنوان ساختار مکعبی نیز شناخته می‌شود و شکل غالب ویروس‌های حیوانی است.

هر وجه مثلث از حداقل 3 کپسومر ساخته شده است، بنابراین 60 کپسومر یک ساختار چندوجهی را تشکیل می‌دهد. در چنین ویروس‌هایی، ژنوم به طور کامل در داخل کپسید چندوجهی قرار می‌گیرد.

ویروس هپاتیت B، ویروس دنگی، پاروویروس، رینو ویروس، ویروس پاپیلومای انسانی و ویروس هرپس نمونه‌هایی از ویروس‌های چندوجهی هستند.

2. ساختار مارپیچ

در این نوع ساختار ویروسی، کپسید به صورت استوانه‌ای حول یک محور مرکزی (هسته اسید نوکلئیک) قرار دارد. در ویروس‌های مارپیچ، ژنوم ویروسی به‌صورت مارپیچ می‌پیچد و پروتئین‌های کپسید نیز به‌صورت مارپیچ به دور ژنوم ویروس می‌پیچند و یک نوکلئوکپسید بلند (در ساختار لوله/میله‌ای) تشکیل می‌دهند.

طول کپسید و تعداد کپسومرها به طول ژنوم ویروس بستگی دارد. ویروس‌های مارپیچی معمولاً ژنوم‌های کوتاه‌تری دارند زیرا فقط یک نوع کپسومر مورد نیاز است و از این رو فقط یک نوع ژن برای کدگذاری کپسید احتیاج دارند. علاوه بر این، ویروس‌های مارپیچی از لحاظ انرژی کارآمد هستند، زیرا به انرژی کمتری برای جمع‌آوری کپسید، نسبت به ویروس‌های چندوجهی یا پیچیده، نیاز دارند. ویروس‌های مارپیچ پوشش دار عمدتاً ویروس‌های حیوانی هستند. بیشتر ویروس‌های مارپیچ ویروس‌های گیاهی هستند و بدون پوشش اند.

نمونه‌هایی از ویروس‌های مارپیچ شامل ویروس موزاییک تنباکو، ویروس آنفولانزا، ویروس سرخک، ویروس اوریون، ویروس‌هاری، ویروس ابولا و غیره است.

3. ساختار پیچیده

تعداد کمی از ویروس‌ها نه به صورت مارپیچ هستند و نه چندوجهی. به این شکل از ویروسها، ساختار پیچیده می‌گویند. باکتریوفاژها، آبله ویروس‌ها، ژمینی ویروس‌ها و … ساختارهای پیچیده را نشان می‌دهند.

ویروس‌های پوکس، کپسید دمبلی شکل دارند و توسط دو جسم جانبی با عملکرد ناشناخته احاطه شده است.

بسیاری از باکتریوفاژها دارای سر چندوجهی هستند که به دم استوانه‌ای متصل هستند.

به طور مشابه، جمینی ویروس‌ها دارای دو سر چندوجهی متصل به هم هستند.

طبقه بندی ویروس‌ها

سیستم‌های مختلفی برای طبقه‌بندی ویروس‌ها وجود دارد که در میان آنها سیستم‌های طبقه‌بندی بالتیمور و طبقه‌بندی ICTV به طور کلی سیستم‌های پذیرفته شده هستند.

طبق گزارش آوریل 2023، ICTV (کمیته بین المللی طبقه بندی ویروس‌ها) یک طبقه بندی سلسله مراتبی 15 رتبه‌ای را برای طبقه بندی ویروس‌ها مجاز کرد. این طبقه‌بندی بر اساس ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی ویروس‌ها مانند نوع ژنوم، تعداد پروتئین‌های کدگذاری شده، توالی اسید نوکلئیک، شکل ویریون، شکل کپسید، پوشش و غیره است. راسته، خانواده، جنس و گونه به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. گونه‌های ویروسی را می‌توان به گونه‌ها، واریته‌ها، بیوتیپ‌ها، سروتیپ‌ها یا ایزوله‌های مختلف طبقه‌بندی کرد.

رتبه تاکسونومیک	عدد تاکسونومیک	پسوند قراردادی تاکسونومیک
Realm	6	– viria
Subrealm	0	– vira
Kingdom	10	– virae
Subkingdom	0	– virites
Phylum	17	– viricota
Subphylum	2	– viricotina
Class	40	– viricetes
Subclass	0	– viricetidae
Order	72	– virales
Suborder	8	– virineae
Family	264	– viridae
Subfamily	182	– virinae
Genus	2,818	– virus
Subgenus	84	– virus
Species	11,273	بدون پیشوند

یکی دیگر از انواع طبقه‌بندی مرسوم «سیستم طبقه‌بندی بالتیمور» است که توسط دیوید بالتیمور، برنده جایزه نوبل در سال 1970 ، بر اساس نوع ژنوم اسید نوکلئیک و تکثیر ویروسی اعلام شد. بر اساس این سیستم، ویروس‌ها به 7 کلاس طبقه بندی می‌شوند:

1. نوع I: ویروس‌های dsDNA
2. نوع II: ویروس‌های ssDNA
3. نوع III: ویروس‌های dsRNA
4. نوع IV: ویروس‌های ssRNA مثبت
5. نوع V: ویروس‌های ssRNA منفی
6. نوع VI: ویروس‌های RNA که رونویسی معکوس می‌کنند
7. نوع VII: ویروس‌های DNA که معکوس می‌شوند

تکثیر در ویروس‌ها

با وجود ماهیت سلولی و عدم وجود سازمان سلولی، ویروس‌ها می‌توانند تکثیر شوند و تعداد خود را افزایش دهند. برای انجام این کار، آنها کاملاً به دستگاه متابولیک و سنتز پروتئین میزبان (اسیدهای نوکلئیک، ریبوزوم‌ها و سیستم آنزیمی) وابسته هستند. گونه‌های مختلف ویروسی چرخه‌های تکثیر متفاوتی دارند، اما تکثیر کلی را می‌توان به 7 مرحله اساسی زیر تقسیم کرد:

1. اتصال به میزبان

غشای پلاسمایی یا دیواره سلولی میزبان حاوی چندین مولکول در سطح سلول است که از گلیکوپروتئین یا گلیکولیپید ساخته شده‌اند. انواع مختلفی از گلیکوپروتئین و گلیکولیپید وجود دارند که علاوه بر عملکرد خود، به عنوان گیرنده در سطح سلول برای اتصال ویروس نقش دارند. پروتئین‌های چسبنده ویروس (VAP) که در کپسید یا پوشش ویروس‌ وجود دارند، با مولکول‌های گیرنده سلولی (معمولاً گلیکوپروتئین و باقیمانده کربوهیدرات گلیکوپروتئین یا گلیکولیپید) موجود در سلول میزبان، اتصال ایجاد می‌کنند.

ویروس‌های مختلف از گیرنده های سطحی مختلفی برای اتصال استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، HIV-1 از ویروس‌های آنفولانزای CD4 استفاده می‌کند که از رزیدیوهای انتهایی اسید سیالیک استفاده می‌کند. ویروس فلج اطفال از PVR CD155 و غیره استفاده می‌کند.

2. نفوذ به میزبان

پس از اتصال، ویروس از غشای پلاسمایی عبور کرده و وارد سیتوپلاسم میزبان می‌شود. این فرآیند عبور از سد غشا، نفوذ نامیده می‌شود و به انرژی نیاز دارد. برای نفوذ، ویروس‌ها عمدتا از سه مکانیسم استفاده می‌کنند: 1) اندوسیتوز با گیرنده، 2) همجوشی، و 3) جابجایی.

اندوسیتوز با گیرنده، مکانیسم رایجی در نفوذ ویروس است. اندوسیتوز با واسطه کلاترین، اندوسیتوز با واسطه کائولین، اندوسیتوز بدون کاوئولین و کلاترین، اندوسیتوز فاز بالک(توده) و فاگوسیتوز روش‌های شناخته شده هستند.

چندین ویروس پوششی از روش همجوشی برای ورود به سلول میزبان استفاده می‌کنند. پوشش ویروسی به دلیل عمل پروتئینهای همجوشی با غشای پلاسمایی میزبان ترکیب می‌شود. همجوشی اجازه می‌دهد تا نوکلئوکپسید ویروسی وارد سلول میزبان شود.

جابجایی کل ویریون به ندرت در برخی از ویروس‌ها مشاهده می‌شود و این مکانیسم کمتر شناخته شده است.

3. ازبین رفتن پوشش ویروس

به فرآیند تخریب جزئی یا کامل کپسید ویروسی اطلاق می‌شود که ژنوم ویروس را در سیتوپلاسم میزبان آزاد می‌کند. این مرحله ممکن است همزمان یا بلافاصله پس از نفوذ رخ دهد. در باکتریوفاژها، نفوذ و از بین رفتن پوشش همان مراحلی هستند که مستقیماً ژنوم خود را به داخل سلول باکتری تزریق می‌کنند و پوشش کپسیدی را در خارج می گذارند.

4. همانند سازی

مرحله‌ای است که در آن ژنوم ویروس تکثیر می‌شود و پروتئینهای ویروسی به منظور ایجاد ویریونهای جدید بیان می‌شوند. روند تکثیر ویروس به نوع ژنوم آن بستگی دارد.

اعضای هر 7 نوع ویروس، همانطور که در طبقه بندی بالتیمور توضیح داده شد، روش‌های تکثیر متفاوتی را دنبال می‌کنند. از این رو در مجموع 7 استراتژی مختلف تکثیر ویروسی را می‌توان یافت. صرف نظر از روش تکثیر، همه آنها ژنوم خود را کپی کرده و پروتئینهای ویروسی را ترجمه می‌کنند.

به طور کلی، بیشتر ویروس‌های DNA وارد هسته میزبان می‌شوند و ژنوم آنها درون هسته میزبان تکثیر می‌شود در حالی که بیشتر ویروس‌های RNA در خارج از هسته میزبان تکثیر می‌شوند. ژنوم ویروس ابتدا برای سنتز پروتئینهای ویروسی بیان می‌شود و سپس ژنوم یا همانندسازی می‌شود (برای DNA) یا برای تولید ژنومهای ویروسی متعدد رونویسی (برای RNA) می‌شود.

5. تکثیر

پروتئین‌های ویروسی و ژنوم ایجاد شده در مرحله تکثیر در محلی خاص گرد هم می‌آیند و ویروس نابالغ را تشکیل می‌دهند. محل تکثیر ممکن است در ویروس‌های مختلف متفاوت باشد و به استراتژی تکثیر و مکانیسم انتشار ویروس بستگی دارد. اغلب، تجمع ویروسی در سیتوپلاسم رخ می‌دهد.

ویروس‌ها در سمت داخلی غشای میزبان (غشاء هسته، ER، دستگاه گلژی یا حتی غشای پلاسمایی) جمع می‌شوند و یک جوانه را تشکیل می‌دهند. در این مرحله، پروتئینهای پوششی خود را در غشای لیپیدی میزبان جاسازی می‌کنند. از غشای این ناحیه، ویروس‌ها پوشش دولایه لیپیدی خود را می‌گیرند.

6. بالغ شدن

هنگامی که نوکلئوکپسید ویروسی تکثیر شد، تغییرات ساختاری متفاوتی در پروتئینها و کپسومرها ایجاد می‌شود. این تغییرات باعث بالغ شدن ویروس و منجر به تشکیل ویروس عفونی می‌شود.

7. آزادسازی

مرحله نهایی که در آن ویریون‌های تازه تشکیل شده در سلول میزبان وجود دارند، این مرحله است. ویروس‌هایی که از قبل پوشش تشکیل داده اند، عموماً از طریق اگزوسیتوز آزاد می‌شوند. در حالی که ویروس‌هایی که در غشای پلاسمایی میزبان جمع شده‌اند از طریق مکانیسم جوانه زدن، آزاد می‌شوند.

ویروس‌های بدون پوشش یا با مکانیسم لیتیک (متلاشی شدن سلول میزبان) یا با مکانیسم اگزوسیتوز آزاد می‌شوند.

اهمیت ویروس‌ها

1. ویروس‌ها عامل اصلی بیماری در تمام موجودات زنده از جمله انسان هستند و حتی با انواع مختلف سرطان نیز مرتبط هستند. محققان معتقدند که ویروس‌ها از جمله عوامل اصلی در انقراض بسیاری از گونه‌ها و تکامل گونه‌های جدید هستند.
2. ویروس‌ها همچنین به عنوان عوامل درمانی در درمان سرطان و اختلالات ژنتیکی و از بین بردن میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا (مانند فاژ درمانی) مورد مطالعه قرار می‌گیرند.
3. ویروس‌ها نقش مهمی در حفظ اکوسیستم دارند. در محیط های آبی، ویروس‌ها فراوان ترین موجودات هستند و به تنظیم چرخه های بیوژئوشیمیایی و حفظ اکوسیستم آبی کمک می‌کنند.
4. ویروس‌ها به عنوان ناقل در بیوتکنولوژی برای انتقال ژن به ژنوم سلول گیرنده استفاده می‌شوند.
5. از ویروس‌ها می‌توان به عنوان آفت کش‌ها و حشره‌کش‌های طبیعی استفاده کرد.

ویروس – موجود زنده یا غیرزنده؟

ویروس‌ها هم ویژگی موجودات زنده و هم غیر زنده را نشان می‌دهند. از این رو، نمی‌توان به طور قطعی اعلام کرد که آنها زنده هستند یا غیر زنده. درواقع ویروسها مرز بین موجود زنده و غیر زنده در نظر گرفته می‌شوند.

ویژگی زنده بودن ویروس	ویژگی غیرزنده بودن ویروس
توانایی تکثیر	ساختار سلولی ندارند
وجود نوکلئیک اسید	متابولیسم انجام نمی‌دهند
مستعد جهش	تولید مثل مستقل ندارند
توانایی سازگار شدن با محیط‌های مختلف	توانایی کریستاله شدن
	به محرک ها پاسخ نمی‌دهد
	عدم توانایی رشد

بیماری‌های ویروسی در انسان

انسان در برابر ویروس‌های بیماری‌زای مختلف حساس هستند. برخی از بیماری‌های ویروسی رایج و گونه‌های ویروسی مرتبط با آن در جدول زیر آورده شده است:

بیماری ویروسی انسان	عامل ایجاد کننده بیماری
سرماخوردگی معمولی	Rhinovirus, coronavirus, RSV, parainfluenzae virus
کروناویروس سندروم حاد تنفسی1و2, مرس	Coronaviruses
هاری	Rabies virus (Lyssavirus)
آبله مرغان	Pox viruses
هپاتیت	Hepatitis viruses
دانگ	Dengue viruses
چیکونگونیا	Chikungunya virus
آنفولانزا	Influenza viruses
فلج اطفال	Poliovirus
مننژیت و انسفالیت	Japanese encephalitis virus (JEV), Human polyomavirus 2, arbovirus
التهاب ملتحمه یا کنژنکتیویت	Adenovirus, HSV
ذات الریه	RSV, Influenza virus Types A and B, coronaviruses, adenovirus
HIV-ایدز	HIV
گاستروانتریت	Rotavirus, Adenovirus, Noroviruses

همچنین بخوانید:

• رتروویروس (Retrovirus)
• ویروس زیکا
• کشت ویروس: تکنیک ها، اصول و اهداف
• ویروس نیپا (NiV):ساختار، انتقال، تکثیر و تظاهرات بالینی
• سیتومگالوویروس انسانی (CMV) چیست؟ ساختار، ژنوم و بیماری‌زایی

مترجم: معصومه قریبی ششده

منبع