نقص آدنیلوسوکسینات لیاز

نام‌های دیگرنقص آدنیلوسوکسینات لیاز:نقص آدنیلوسوکسینات لیاز؛ نقص ADSL؛ سوکسینیل‌پورینمیک اوتیسم

دسته بندی:

بیماری مادرزادی و ژنتیکی؛ اختلال متابولیکی؛ بیماری دستگاه عصبی

خلاصه:

نقص آدنیلوسوکسیناز روی مسیری که بدن مواد شیمیایی مشخص را تجزیه می‌کند، اثر می‌گذارد و باعث آسیب به سیستم عصبی می‌شود. انواع مختلفی از نقص آدنیلوسوکسیناز وجود دارد. علائم از شخصی به شخص دیگر بسیار متفاوت است. به طور کلی نقص آدنیلوسوکسیناز باعث ناتوانی ذهنی و حرکتی، ویژگی‌های اوتیستیک، صرع، انقباض کم عضلانی و مشکلات تغذیه‌ای می‌شود. در شدیدترین شکل این بیماری، علائم در دوران نوزادی شروع می‌شود و معمولا در اوایل کودکی منجر به مرگ می‌شود. نقص آدنیلوسوکسیناز به دلیل ژن ADSL است که به درستی کار نمی‌کند و به صورت اتوزوم مغلوب به ارث می‌رسد. این نقص با معاینات بالینی، مطالعات تصویربرداری، تست‌های آزمایشگاهی تشخیص داده می‌شود و با تست ژنتیکی تأیید می‌شود. درمان بر کنترل علائم ، به خصوص صرع تمرکز دارد.

توصیف بیماری:

نقص آدنیلوسوکسینات لیاز یک اختلال نورولوژیکی است که باعث اختلال عملکرد مغز می‌شود (انسفالوپاتی) و منجر به تأخیر تکوین توانای‌های ذهنی و حرکتی (تأخیر روانی حرکتی)، رفتارهای اوتیستیکی که تعاملات ارتباطی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تشنج می‌شود. ویژگی مشخصی که می‌تواند به تشخیص این مورد کمک کند، وجود مواد شیمیایی به نام سوکسینیل‌آمینوایمیدازول کربوکسامید ریبوزید (SAICAr) و سوکسینیل‌آدنوزین (S-Ad0) در مایعات بدن است.

نقص آدنیلوسوکسینات لیاز بسته به شدت نشانه‌ها و علائم به سه دسته تقسیم می‌شود. شدیدترین شکل این بیماری فرم نوزادی آن است. علائم و نشانه‌های این شکل از بیماری می‌تواند در زمان تولد یا قبل از تولد تشخیص داده شود و می‌تواند شامل اختلال رشد در طول تکوین جنینی و اندازه کوچک سر (میکروسفالی) باشد. نوزادان تازه متولد شده مبتلا، انسفالوپاتی شدیدی دارند که منجر به نقص حرکتی، مشکل در تغذیه و مشکلات تنفسی تهدید کننده حیات می‌شود. بعضی از کودکان مبتلا دچار تشنج می‌شوند که با درمان هم بهبود نمی‌یابد. به دلیل شدت انسفالوپاتی، نوزادان مبتلا به این نوع از بیماری عموما بیشتر از چند هفته بعد از تولد زنده نمی‌مانند.

نقص آدنیلوسوکسینات لیاز نوع I (همچنین به عنوان فرم شدید هم شناخته می‌شود) رایج‌ترین نوع این بیماری است. علائم و نشانه‌های این نوع در ماه‌های اولیه زندگی آغاز می‌شود. نوزادان مبتلا تأخیر روانی-حرکتی شدید، انقباض عضلانی ضعیف (هیپوتونی) و میکروسفالی دارند. بسیاری از نوزادان مبتلا دچار تشنج‌های مکرر می‌شوند که درمان آن دشوار است، و بعضی از آن‌ها رفتارهای اوتیستیک نشان می‌دهند، مثل رفتارهای تکراری و عدم تماس چشمی.

در افراد مبتلا به نقص آدنیلوسوکسینات لیاز نوع II (همچنین به عنوان نوع متوسط یا خفیف نیز شناخته می‌شود)، تکوین عموما در سال‌های اولیه زندگی طبیعی است اما پس از آن کند می‌شود. تأخیر سایکوموتور خفیف یا متوسط در نظر گرفته می‌شود. بعضی از کودکان مبتلا به این نوع از بیماری دچار تشنج و رفتارهای اوتیسمی می‌شوند.

فراوانی:

نقص آدنیلوسوکسینات لیاز یک اختلال نادر است، کمتر از 100 مورد گزارش شده است. این عارضه بیشترین شیوع را در هلند و بلژیک دارد، اما در سراسر جهان هم یافت می‌شود.

علائم:

فهرست زیر شامل رایج‌ترین نشانه‌ها و علائم در افراد مبتلا به نقص آدنیلوسوکسیناز است. این ویژگی‌ها ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. بعضی افراد ممکن است علائم بیشتری نسبت به دیگران داشته باشند و این علائم می‌تواند گستره‌ای از خفیف تا شدید باشد. این فهرست هر علامت یا ویژگی را که در این بیماری توصیف شده است را شامل نمی‌شود.

نشانه‌ها و علادم شامل موارد زیر است:

• ناتوانی ذهنی
• تاخیر حرکتی شدید
• تشنج
• انقباض کم عضلانی
• رفتارهای اوتیستیک
• رفتارهای پرخاشگرانه
• میکروسفالی
• سرپهن (دارای سری که پهنای آن لااقل 81 درصد درازای آن باشد)
• هیپوپلازی (رشد کم اندام یا بخشی از بافت‌های بدن) خفیف ماهیچه‌ای

علائم نقص آدنیلوسوکسیناز با گذشت زمان بدتر می‌شود. این جدول علائمی را که افراد مبتلا به این بیماری ممکن است داشته باشند را فهرست می‌کند. برای اکثر بیماری‌ها علائم از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. افراد با بیماری مشابه ممکن است تمام علائم را نداشته باشند.

علت:

همه انواع نقص آدنیلوسوکسینات لیاز توسط موتاسیون‌هایی در ژن ADSL ایجاد می‌شود. این ژن دستورالعمل‌هایی را برای ساخت آنزیمی به نام آدنیلوسوکسینات لیاز فراهم می‌کند، که دو مرحله را در ایجاد نوکلئوتیدهای پورین اجرا می‌کند. این نوکلئوتیدها بلوک‌های سازنده‌ی DNA، هم نژاد شیمیایی آن RNA، و مولکول‌هایی مثل ATP هستند که به عنوان منابع انرژی درون سلول خدمت می‌کنند. آدنیلوسوکسینات لیاز مولکولی به نام سوکسینیل‌آمینوایمیدازول کربوکسامید ریبوتید (SAICAR) را به آمینوایمیدازول کربوکسامید ریبوتید (AICAR) و سوکسینیل‌آدنوزین مونوفسفات (SAMP) را به آدنوزین مونوفوسفات (AMP) تبدیل می‌کند.

اکثر موتاسیون‌های درگیر در نقص آدنیلوسوکسینات لیاز واحدهای سازنده‌ی پروتئین (آمینواسیدها) را در آنزیم آدنیلوسوکسینات لیاز تغییر می‌دهد، و در عملکرد آن اختلال ایجاد می‌کند. عملکرد کاهشی این آنزیم منجر به ساخت SAICAR و SAMP می‌شود، که از طریق یک واکنش متفاوت به سوکسینیل‌آمینوایمیدازول کربوکسامید ریبوزید (SAICAr) و سوکسینیل‌آدنوزین (A-Ado) تبدیل می‌شوند. محققان بر این باورند که SAISAr و S-Ado سمی هستند؛ آسیب به بافت مغز توسط یک یا هردو این پیش‌ماده‌‌ها ایجاد می‌شود و احتمالا زمینه‌ساز مشکلات نورولوژِکی است که در نقص آدنیلوسوکسینات لیاز اتفاق می‌افتد.

مطالعات پیشنهاد می‌کنند که مقادیر SAICAr نسبت به S-Ado منعکس کننده‌ی شدت نقص آدنیلوسوکسینات لیاز است. افراد داری SAICAr بیشتری نسبت به S-Ado دارند، انسفالوپاتی و تأخیر ذهنی-حرکتی شدیدتری دارند.

وراثت:

نقص آدنیلوسوکسیناز با یک الگوی اتوزوم مغلوب به ارث می‌رسد. همه افراد دو نسخه از هر ژن را به ارث می‌برند. اتوزوم به این معنی است که ژن روی یکی از کروموزوم‌های تعدادی موجود در هر دو جنس یافت می‌شود. مغلوب به معنای این است که هر دو نسخه ژن مسئول باید برای ایجاد بیماری تغییر کنند.

افراد با بیماری‌های اتوزوم مغلوب یکی از این تغییرات را از هر والد به ارث می‌برند. والدینی که هرکدام یک ژن تغییر یافته دارند، به عنوان ناقل شناخته می‌شوند. ناقلین یک بیماری اتوزومی مغلوب معمولا هیچ نشانه و علامتی ندارند (آن‌ها تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند). هنگامی که دو فرد ناقل یک بیماری اتوزومی مغلوب صاحب فرزند شوند، به احتمال 25% (1 به 4) یک فرزند بیمار دارند.

تشخیص:

نقص آدنیلوسوکسیناز از طریق معاینه بالینی، مطالعات تصویربرداری، تست‌های آزمایشگاهی تشخیص داده می‌شود، و از طریق آزمایش ژنتیک تأیید می‌شود. افراد با این بیماری دو ماده شیمیایی غیرعادی در مایع مغزی نخاعی، ادرار و پلاسما دارند.

درمان:

درمان نقص آدنیلوسوکسینات روی مدیریت علادم تمرکز دارد.

متخصصان درگیر در مراقبت از افراد دارای نقص در آدنیلوسوکسینات ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• متخصص مغز و اعصاب
• متخصص نوزادان
• رادیولوژیست

درمان نقص آدنیلوسوکسینات لیاز می‌تواند از طریق مدیریت صرع با داروهای ضد تشنج باشد. علاوه بر این گزینه‌های زیر هم شامل درمان این بیماری نیز می‌شود:

• S-آدنوزیل متیونین
• تجویز D-ریبوز و یوریدین
• رژیم کتوژنیک
• S-آدنوزیل-l-متیونین

پیش‌آگهی:

طبق مطالعات Jurecka و همکاران، پیش‌آگهی این بیماری در دوران کودکی معمولا نتیجه پایداری دارد، درحالیکه در دوران نوزادی تقریبا همیشه کشنده است.

مترجم:امید آهنگریان ابهری

     منابع

1.

2.