مقدمه‌ای بر فلوسایتومتری در آنالیز سلول‌های خون محیطی
استفاده از فلوسایتومتری در آنالیز سلول‌های خون محیطی و تحقیقات خون شناسی در چند سال گذشته به شدت رشد کرده است. این تکنیک تحلیلی قادر به ارائه اطلاعات کمی و کیفی در مورد پروتئین‌های سطحی و گلیکوپروتئین‌های موجود در گلبول‌های قرمز، لکوسیت‌ها و پلاکت‌ها است.
فلوسایتومتری و آنالیز گلبول قرمز
بیماری رزوس
یکی از پرکاربردترین کاربردهای فلوسایتومتری، آنالیز گلبول‌های قرمز جنین موجود در خون مادر است. به طور خاص، فلوسایتومتری اغلب برای تشخیص بیماری رزوس (Rh) در زنان باردار استفاده می‌شود که می‌تواند به عنوان یک آنتی ژن رزیس (Rh) شناسایی شود.
آنتی ژن‌های Rh به عنوان بخشی از یک مجموعه پروتئینی بر روی غشای گلبول‌های قرمز (RBC) بیان می‌شوند. اعتقاد بر این است که آنها در حفظ یکپارچگی غشای RBC نقش دارند.
برای تشخیص بیماری رزوس، آنتی بادی‌های نشاندار شده با فلورسنت به آنتی ژن Rh و همچنین آنتی بادی‌هایی که علیه هموگلوبین F هستند را می‌توان با فلوسایتومتری ترکیب کرد. این روش از نظر فنی نسبت به آزمایش سنتی کلیهاوئر-بتکه که برای تشخیص بیماری رزوس استفاده می‌شود، برتر است، زیرا در توانایی تشخیص سلول‌های جنینی از گلبول‌های قرمز بالغ که مقادیر کمی هموگلوبین F را نشان می‌دهند، دقیق‌تر و حساس‌تر است.
ارزیابی شکل RBC
غشای گلبول قرمز نقش مهمی در تغییر شکل سلولی ایفا می‌کند، فرآیندی که برای تبادل اکسیژن در گلبول های قرمز بالغ ضروری است.
این فرآیند تحت تأثیر انواع ویژگی‌های سلولی، از جمله ژئومتری سلولی و ویسکوزیته سیتوپلاسمی است. بیماری‌هایی مانند دیابت، نارسایی کلیه، سپسیس و حالت‌های التهابی حاد باعث می‌شوند که گلبول‌های قرمز در مقایسه با گلبول‌های قرمز دیسکی شکل طبیعی، شکل کروی‌تری از خود نشان دهند.
فلوسایتومتری در اینجا مفید است، زیرا می‌تواند هرگونه تغییر شکل در گلبول‌های قرمز را برای شناسایی مکانیسم‌های بیماری و احتمال ابتلای بیمار به یک بیماری خاص تشخیص دهد.
به عنوان مثال، فلوسایتومتری که برای طبقه بندی گلبول‌های قرمز کروی استفاده می‌شود، می تواند تعیین کند که آیا بیماران دیابتی نسبت به شرایط میکروواسکولار دیابتی، مانند نفروپاتی دیابتی، حساس تر هستند یا خیر. برای تجزیه و تحلیل شکل RBC، فلوسایتومتری یک تکنیک قابل اعتماد، سریع و بسیار قابل تکرار است.
تجزیه و تحلیل CytoDiff و WBC
CytoDiff یک روش جدید شمارش دیفرانسیل فلوسایتومتری است که از یک کوکتل حاوی 5 معرف رنگ و 6 آنتی بادی و یک الگوریتم گیتینگ خودکار برای افتراق 18 جمعیت گلبول سفید (WBC) استفاده می‌کند که می‌تواند شامل زیر مجموعه های بلاست‌ها، ایمونوگلوبولین ها (IGs) و لنفوسیت‌ها باشد.
CytoDiff با توانایی شمارش تقریباً 20000 گلبول سفید، توانایی شمارش سلولی بسیار دقیق تری را در مقایسه با فرآیند شمارش سلولی دستی ارائه می‌دهد. این یک تکنیک بسیار حساس، اختصاصی و سریع است که از در بالینی برای تشخیص و نظارت بر لکوپنی، سپسیس یا سرطان متاستاتیک استفاده شده است.
تجزیه و تحلیل پلاکت
تجزیه و تحلیل پلاکت توسط فلوسایتومتری می‌تواند از طریق هر دو روش ایمونوگلوبولین‌های مرتبط با پلاکت مستقیم یا غیرمستقیم انجام شود. فلوسایتومتری نقش مهمی در تشخیص پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایمنی (ITP) ایفا می‌کند، که یک اختلال ژنتیکی است که باعث تسریع مصرف پلاکت می‌شود.
متأسفانه، از آنجایی که پلاکت‌ها در مقایسه با سایر جمعیت‌های سلول‌های خونی نسبتاً کوچک، بی‌رنگ و از نظر کمیت کم هستند، شمارش و شناسایی آنها اغلب دشوار است، به‌ویژه در بیماران ITP که تعداد پلاکت‌های کمتری را نشان می‌دهند.
به همین دلیل، فلوسایتومتری روشی حساس برای شمارش پلاکت و همچنین برای تشخیص ایمونوگلوبولین G مرتبط با پلاکت (PAIgm) است که نشانگری برای کودکان مبتلا به ITP است.
نتیجه گیری
صرف نظر از نوع نمونه، فلوسایتومتری راهی مفید برای پزشکان برای اندازه گیری سریع ویژگی‌های درون سلولی و تشخیص وضعیت‌های مختلف بیماری و همچنین نظارت بر اثربخشی درمان فراهم می‌کند.
همچنین بخوانید:
- فلوسایتومتری در مهندسی پروتئین
- دوره مهارت آموزی فلوسایتومتری
- تشخیص آنیوپلوئیدی با فلوسایتومتری
- کاربردهای فلوسایتومتری در هماتولوژی
- ایمونوسیتوفلورسنت و آشنایی با فلوسایتومتری
- فیلترهای نوری در فلوسایتومتری و استفاده از آن
