مقدمه‌ای بر خون گیری از رت و موش آزمایشگاهی
روش های مختلف نمونه گیری در رت شامل روش های بدون نیاز به جراحی، با جراحی ، و روش نهایی است که در آن موش سکریفایس (آسان کشی) می شود.
اصول کلی
حجم خون گرفته شده و تعداد دفعات نمونه گیری باید بر اساس هدف آزمایش علمی و حجم کل خون حیوان تعیین شود. حجم نمونه خون و تعداد آن باید تا حد ممکن کاهش یابد و تا حد ممکن از نمونه گیری میکروسکوپی استفاده شود.
میزان حجم خون رت (موش صحرایی)
به طور میانگین، موش ها حدودا 64 میلی لیتر خون به ازای هر کیلوگرم وزن بدنشان دارند.
یک موش با وزن 400 دارای حجم خون کلی (TBV) حدود 25.6 میلی لیتر خواهد بود.
خونگیری از ورید صافن جانبی (بدون جراحی) (Saphenous vein)
تکنیک
نمونه گیری از ورید صافن جانبی روشی نسبتا سریع برای گرفتن نمونه خون و یا میکروسمپلینگ در تمامی نژاد های رت می باشد. این ورید به راحتی قابل مشاهده است و برای نمونه گیری نیازی به گرم کردن حیوان نیست اما تراشیدن موی پای حیوان الزامی است. در صورت استفاده از ماشین اصلاح الکترونیکی، موش باید به صدای آن عادت کند تا هنگام انجام کار استرس نداشته باشد.
خون از وریدی جمع آوری می شود که در پشت پا و طرفین مفصل مچ قرار دارد.
در صورت هوشیار بودن موش حین خونگیری، نیاز به مهار دستی است. مدت زمان مهار باید حداقل باشد. عادت دادن حیوان به مهار باعث بهبود تجربه حیوان و کاهش استرس و بهبود کیفیت نمونه خون می شود.
از هر فرصتی باید برای کاهش استرس حیوان استفاده کرد. برای این نوع نمونه گیری نیازی به بیهوشی نیست، اما در صورت انجام این کار، باید به اثر گشاد کنندگی رگ ها در برخی دارو های بیهوشی توجه شود. در این صورت، برای جلوگیری از خونریزی طولانی مدت، باید از پایین ترین دوز دارو استفاده شود.
برای گرفتن نمونه خون، پای عقبی را با اعمال فشار ملایم کشیده و در بالای زانو ثابت کنید. این کار باعث کشیده شدن پوست در ناحیه مچ و تسهیل اصلاح مو و نگه داشتن ورید می شود. اصلاح مو با تیغ جراحی توصیه نمی شود زیرا به لایه سطحی پوست آسیب می زند. استفاده از تکنینیک آسپتیک(استریل بودن تجهیزات و محیط حین انجام کار) الزامی است.
تعداد دفعات تلاش برای نمونه گیری باید به حداقل برسد (حداکثر سه بار سوزن زدن در هر تلاش). خون یا از طریق خاصیت مویینگی در لوله هماتوکریت جمع می شود یا به طور طبیعی در لوله جاری می شود.
توقف خونگیری با دو روش امکان پذیر است: فشار ملایم انگشت و یک سواب از محل خونریزی، و یا رها کردن فشار از پای حیوان. حیوان قبل از توفق کامل خونریزی نباید به قفس بازگردانده شود.
در صورتی که به بیش از یک نمونه نیاز است، می توانید از پای دیگر استفاده کنید. بیش از چهار نمونه در طول 24 ساعت نباید گرفته شود. در صورت نیاز به بیش از چهار نمونه، باید از روش های موقتی یا جراحی لوله گذاری استفاده کنید.
به یاد داشته باشید سوزن های یک بار مصرف برای یک بار استفاده طراحی شده این و استفاده دوباره از آن ها باعث کند شدن سوزن،ایجاد درد در حیوان، و احتمال انتقال محصولات بافتی و یا عفونت بین حیوانات خواهد شد.
خونگیری از ورید دمی (بدون نیاز به جراحی)
تکنیک
نمونه گیری از ورید دمی برای همه نژاد های رت مناسب است. معمولا از ورید جانبی دم استفاده می شود و با توجه به اندازه و وضعیت سلامت رت (موش صحرایی)، و همچنین دفعات نمونه گیری و توجیه علمی، میتوان در هر بار حجم 0.1-2ml نمونه گیری کرد.
برای افراد ماهر، این روش سریع و ساده می باشد و میتوان از سوزن زیرجلدی، سوزن پروانه ای با لانست برای این روش خونگیری استفاده کرد.استفاده از پروتکل آسپتیک ضروری و بریدن رگ با تیغ جراحی نامناسب است.
در این روش گاهی لازم است رت قبل از نمونه گیری گرم شود تا رگ های خونی گشاد شوند. اما این کار می تواند بر رفاه حیوان و کیفیت داده ها اثر منفی بگذارد. برای مثال، گرم کردن باعث دهیدراته شدن رت و افزاش نرخ متابولیک بدن شود که بسته به پارامتر هایی که مورد آزمون قرار می گیرند، داده های آزمایش را مورد تغییر قرار می دهند. در این صورت، اگر گرم کردن ضروری بود، باید نکاتی مانند پایش دمای بدن حیوان برای جلوگیری از گرمای بیش از حد، رعایت شود.
دم را با یک محلول ضد عفونی کننده مانند کلروهگزیدین رقیق، تمیز و سپس خشک کنید تا هم ناحیه ضد عفونی گردد و هم دید بهتری برای پیدا کردن رگ ایجاد شود. برای بهتر کردن دید میتوان در فاصله پنج سانتی متری با انگشت فشار وارد کرد و یا از دستگاه های نور دهی مثل چراغ LED استفاده کرد. اگر نتوانستید ورید را مشاهده کنید، به جای استفاده از این روش، از روش خونگیری از رگ صافن استفاده کنید. با عادت دادن رت ها به این روش خونگیری و آموزش صحیح، ممکن است نیازی به مهار فیزیکی حیوان با مقید کننده نباشد.
برای مهار حیوان اگر از مقید کننده استفاده می کنید، نهایت دقت را برای راحتی حیوان در نظر بگیرید. در طول کل فرآیند، استفاده از تکنیک آسپتیک ضروری است.
برای نمونه گیری از ورید های دمی ، می توان از ورید پشتی یا ورید های جانبی دم استفاده کرد. برای نمونه گیری های متعدد از سر دم به قاعده آن (پایه دم) حرکت کنید. فقط زمانی مستقیما از قاعده خونگیری کنید که هیچ وریدی قابل مشاده نباشد. نمونه گیری اولیه از قاعده دم منجر به ایجاد لخته در اطراف رگ می شود و جریان خون به بخش های انتهایی را کاهش می دهد.
برای جلوگیری از آسیب به دم تعداد تلاش ها برای نمونه گیری باید به حداقل برسد (حداکثر سه بار سوزن زدن در هر تلاش). بین تعداد نمونه گیری، زمان کافی را برای بهبود زخم قبلی در نظر بگیرید.
در صورت نیاز به نمونه گیری متعدد، از طرفین مختلف دم استفاده کنید. در هر 24 ساعت یا هر جلسه، بیش از هشت نمونه گرفته نشود. اگر با توجیه علمی نیاز به گرفتن بیش از هشت نمونه بود، از لوله یا سوند گذاری استفاده شود. استفاده از زخم خشک شده محل خونگیری قبلی برای خونگیری مجدد به هیچ وجه مناسب نیست.
برای توقف خونریزی، از فشار انگشت رو بافت نرم دم می توانید استفاده کنید. یک پنبه یا گاز استریل روی محل خونگیری قرار دهید و به مدت حدود 30 ثانیه، با انگشت نگه دارید. بعد از بند آمدن کامل خون، حیوان را به قفس بازگردانید. اگر از روش های گرم کردن استفاده کردید، اطمینان از توقف خونریزی بسیار مهم است. بعد از بازگرداندن رت به قفس، از وضعیت او از نظر عدم ایجاد عوارض جانبی اطمینان حاصل کنید.
به یاد داشته باشید سوزن های یک بار مصرف برای یک بار استفاده طراحی شده اند و استفاده دوباره از آنها باعث کند شدن سوزن،ایجاد درد در حیوان، و احتمال انتقال محصولات بافتی و یا عفونت بین حیوانات خواهد شد.
خونگیری از ورید ژوگولار (بدون نیاز به جراحی)
تکنیک
این روش نمونه گیری نیاز به مهارت بالایی داره تا از آسیب به حیوان جلوگیری شود. استفاده از این روش محدود است، مثلا در مطالعاتی که نیاز به جمع آوری خون بلافاصله بعد از تزریق دارو باشد. (مثل مطالعات استنشاقی یا تزریقی مداوم) یا مواردی که محل نمونه گیری باید دور از محل تزریق دارو باشد. (مثل مطالعات داخل وریدی). گرم کردن بدن حیوان در این بخش ضروری نیست.
برای انجام این کار،به یک نفر نمونه گیر و یک نفر مهار کننده حیوان نیاز است. در صورت نیاز، فرد نمونه گیر می تواند با استفاده از کلاه نگهدارنده، سر حیوان را مهار کند. خون را از یک ناحیه مثلثی شکل درست زیر کتف (scapula) باید بگیرید. سر حیوان در این کلاه به شکلی قرار می گیرد که این ناحیه ی خون گیری برجسته می شود. با کوتاه کردن موهای حیوان، میتوانید دید بهتری به محل نمونه گیری پیدا کنید. این نوع خونگیری می تواند به وسیله یک نفر نیز انجام شود، اما به مهارت بسیار بالایی نیاز دارد.
نمونه گیری را به صورت آسپتیک انجام دهید. در هر بار تلاش تعداد سوزن زدن ها هم نباید بیشتر از سه بار باشد. در صورت نیاز به تعداد بیشتر نمونه، از لوله گذاری یا سوند گذاری موقت در یک رگ دیگر استفاده کنید.
قبل از بازگرداندن رت به قفس، با اعمال فشار ملایم به محل نمونه گیری به مدت 30 ثانیه جریان خون را متوقف کنید.
خونگیری از قلب (نهایی)
تکنیک
خونگیری از قلب به صورت مستقیم روشی مناسب برای دست یابی به یک نمونه با حجم و کیفیت بالا از موشی است که مرده یا تحت بیهوشی عمیق نهایی قرار دارد.
بسته به اندازه موش و اینکه آیا قلب هنوز در حال تپش است یا خیر، می توانید نمونه ای با حجم 10-15ml تهیه کنید. معمولا خون ها از بطن قلب گرفته می شوند. جهت جمع آوری خون از این روش، می توانید از سمت چپ قفسه سینه، از طریق دیافراگم، از بالای استخوان جناغ یا با انجام توراکوتومی (باز کردن قفسه سینه) به بطن چپ یا راست دسترسی پیدا کنید. به یاد داشته باشید جهت جلوگیری از فروپاشی قلب، خون را به آرامی بکشید.
همچنین بخوانید:
- خدمات القا انواع بیماری و ایجاد حیوان مدل
- دوره کارآموزی کار با حیوانات آزمایشگاهی
- خرید انواع رت و موش آزمایشگاهی
