اطلاعات عمومی, ویکی ژن
انواع محیط کشت در میکروبیولوژی و نحوه تهیه آن‌ها
مقدمه‌ای بر انواع محیط کشت در میکروبیولوژی و نحوه تهیه آن‌ها
محیط کشت در میکروبیولوژی برای جداسازی، رشد و شناسایی میکروارگانیسم‌ها ضروری هستند. انواع مختلف محیط کشت بر اساس نیازهای تغذیه‌ای و محیطی میکروب‌های مختلف طراحی شده‌اند. در زیر لیست کاملی از انواع محیط کشت، اهداف آن‌ها و مراحل دقیق تهیه همراه با ابزارها و مواد شیمیایی مورد نیاز ارائه شده است.
-
محیط‌های پایه (General-Purpose)
این محیط‌ها ساده هستند و رشد میکروارگانیسم‌های سخت رشد را پشتیبانی می‌کنند.
مثال‌ها:
- نوترینت آگار (Nutrient Agar – NA)
- نوترینت براث (Nutrient Broth – NB)
- تریپتیک سوی آگار (Tryptic Soy Agar – TSA)
تهیه نوترینت آگار (NA)
مواد مورد نیاز برای هر لیتر:
- پپتون: 5 گرم
- عصاره گوشت گاو: 3 گرم
- کلرید سدیم (NaCl):5گرم
- آگار: 15 گرم
- آب مقطر: 1000 میلی‌لیتر
- pH: 7.0–7.4
ابزارهای مورد نیاز:
- اتوکلاو
- ترازو
- ترازو
- فلاسک
- میله هم‌زدن
- pH متر
- پلیت‌های پتری
- شعله یا هود کلاس 2
مراحل:
- مواد پودری را در آب مقطر حل کنید.
- آگار را اضافه کنید و حرارت دهید تا کاملاً حل شود.
- pH را با استفاده از NaOH 1N یا HCl 1N تنظیم کنید.
- به فلاسک‌های مخروطی یا لوله‌های آزمایش منتقل کنید.
- در اتوکلاو در دمای 121درجه به مدت 15 دقیقه و فشار 15psi استریلیزه کنید.
- زیر هود لامینار به پلیت‌های پتری استریل بریزید.
- اجازه دهید در دمای اتاق جامد شود و سپس در یخچال (4°C) نگهداری کنید.
-
محیط‌های غنی شده (Enriched Media)
این محیط‌ها حاوی مواد مغذی اضافی (خون، سرم یا ویتامین‌ها) هستند که رشد میکروارگانیسم‌های سخت رشد را پشتیبانی می‌کنند.
مثال‌ها:
- بلاد آگار (Blood Agar – BA)
- آگار شکلاتی یا چاکلت آگار (Chocolate Agar – CA)
- محیط لونشتاین-جنسن (Löwenstein-Jensen Medium) برای Mycobacterium tuberculosis
تهیه بلاد آگار (BA)
مواد مورد نیاز برای هر لیتر:
- نوترینت آگار: 950 میلی‌لیتر
- خون گوسفند یا اسب (بدون فیبرین) استریل: 50 میلی‌لیتر
مراحل:
- نوترینت آگار را همانند بالا تهیه کنید، اما قبل از اضافه کردن خون به دمای 45–50درجه خنک کنید.
- خون استریل و بدون فیبرین را به آرامی با هم‌زدن مداوم اضافه کنید.
- به آرامی مخلوط کنید تا حباب هوا تشکیل نشود.
- محیط ها را پلیت‌های پتری استریل انتقال دهید.
- اجازه دهید جامد شود و در یک ظرف در بسته در دمای 4درجه نگهداری کنید.
-
محیط‌های انتخابی (Selective Media)
این محیط‌ها حاوی موادی هستند که رشد میکروارگانیسم‌های ناخواسته را مهار و رشد میکروارگانیسم‌های هدف را امکان‌پذیر می‌کنند.
مثال‌ها:
- مک‌کانکی آگار (MacConkey Agar) برای باکتری‌های گرم منفی روده‌ای
تهیه مک‌کانکی آگار
مواد مورد نیاز برای هر لیتر:
- پپتون: 17 گرم
- لاکتوز: 10 گرم
- نمک‌های صفراوی: 1.5 گرم
- کلرید سدیم: 5 گرم
- رنگ قرمز خنثی: 0.03 گرم
- کریستال وایولت: 0.001 گرم
- آگار: 15 گرم
- آب مقطر: 1000 میلی‌لیتر
مراحل:
- مواد را در آب مقطر حل کنید.
- pH: 7.0–7.4 تنظیم کنید.
- حرارت دهید تا آگار کاملاً حل شود.
- در اتوکلاو در دمای 121درجه به مدت 15 دقیقه استریلیزه کنید.
- به پلیت‌های پتری انتقال داده و اجازه دهید جامد شود.
-
محیط‌های افتراقی (Differential Media)
این محیط‌ها حاوی نشانگرها هستند که میکروارگانیسم‌ها را بر اساس فعالیت‌های متابولیک متمایز می‌کنند.
مثال:
- ائوزین متیلن بلو (EMB Agar) برای تفکیک تخمیرکنندگان لاکتوز (اشریشیا کلی) از غیر تخمیرکنندگان لاکتوز (سالمونلا، شیگلا).
تهیه ائوزین متیلن بلو (EMB)
مواد مورد نیاز برای هر لیتر:
- پپتون: 10 گرم
- لاکتوز: 10 گرم
- ساکارز: 10 گرم
- فسفات دی‌پتاسیم: 2 گرم
- اوزین: 4/0گرم
- متيلن بلو: 0.065 گرم
- آگار: 15 گرم
- آب مقطر: 1000 میلی‌لیتر
مراحل:
- همه مواد را در آب مقطر مخلوط کنید.
- pH را به 7.2 تنظیم کنید.
- حرارت دهید تا آگار کاملاً حل شود.
- در اتوکلاو در دمای 121درجه به مدت 15 دقیقه استریلیزه کنید.
- به پلیت‌های پتری انتقال داده و اجازه دهید جامد شود.
-
محیط‌های انتقالی (Transport Media)
این محیط‌ها برای حفظ میکروارگانیسم‌ها در طول حمل به آزمایشگاه طراحی شده‌اند.
مثال:
- محیط حمل استوارت (Stuart’s Transport Medium) برای Neisseria gonorrhoeae و باکتری‌های ظریف دیگر.
تهیه محیط کشت انتقالی استوارت
مواد مورد نیاز:
- گلیسروفسفات سدیم: 10 گرم
- تیوگلیکولات سدیم: 1 گرم
- کلرید کلسیم: 0.1 گرم
- متيلن بلو: 0.002 گرم
- آگار: 2 گرم
- آب مقطر: 1000 میلی‌لیتر
مراحل:
- همه مواد را در آب مقطر مخلوط کنید.
- حرارت دهید تا کاملاً حل شود.
- pH را به 7.4 ± 0.2 تنظیم کنید.
- به لوله‌های استریل با درپوش پیچ منتقل کنید و با استفاده از فیلتراسیون یا اتوکلاو در دمای پایین استریلیزه کنید.
-
محیط‌های بی‌هوازی (Anaerobic Media)
این محیط‌ها برای رشد بی‌هوازی‌ها استفاده می‌شوند که نمی‌توانند در حضور اکسیژن زنده بمانند.
مثال:
- براث تیوگلیکولات (Thioglycollate Broth)
تهیه براث تیوگلیکولات
مواد مورد نیاز برای هر لیتر:
- پانکراتیک دیژست کازئین: 15 گرم
- تیوگلیکولات سدیم: 0.5 گرم
- دکستروز: 5 گرم
- رزازورین: 0.001 گرم
- آگار: 0.75 گرم
- آب مقطر: 1000 میلی‌لیتر
مراحل:
- همه مواد را در آب مقطر مخلوط کنید.
- به جوش آورید تا آگار کاملاً حل شود.
- به لوله‌های استریل منتقل کنید.
- در اتوکلاو در دمای 121درجه به مدت 15 دقیقه استریلیزه کنید.
- در شرایط بدون اکسیژن نگهداری کنید.
-
محیط‌های آزمون (Assay Media)
این محیط‌ها برای آزمایش حساسیت به آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌شوند.
مثال:
- مولر هینتون آگار (Mueller-Hinton Agar)
تهیه مولر هینتون آگار
مواد مورد نیاز برای هر لیتر:
- عصاره گوشت گاو: 300 میلی‌لیتر
- هیدرولیزات کازئین: 17.5 گرم
- نشاسته: 1.5 گرم
- آگار: 17 گرم
- آب مقطر: 1000 میلی‌لیتر
مراحل:
- همه مواد را در آب مقطر حل کنید.
- pH را به 7.3 ± 0.1 تنظیم کنید.
- حرارت دهید تا آگار حل شود.
- در اتوکلاو در دمای 121درجه به مدت 15 دقیقه استریلیزه کنید.
- به پلیت‌های پتری انتقال داده و اجازه دهید جامد شود.
نتیجه‌گیری
تهیه محیط کشت نیاز به دقت، استریلیتی و تنظیم pH دارد. در زیر برخی دستورالعمل‌های کلی ارائه شده است:
- همیشه محیط کشت را اتوکلاو کنید مگر اینکه خلاف آن ذکر شده باشد.
- محیط کشت را در شرایط استریل (هود لامینار) ریخته و به پلیت‌ها منتقل کنید.
- در دمای 4 درجه نگهداری کنید تا از آلودگی جلوگیری شود.
- همیشه تاریخ تهیه و انقضا را بر روی محیط کشت درج کنید.
با دنبال کردن این روش‌های گام به گام برای تهیه محیط کشت، آزمایشگاه‌ها می‌توانند شرایط رشد بهینه را برای مطالعات میکروبی فراهم کنند.
همچنین بخوانید:
