سرنخ‌های درمان اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی از مناطق اخیرا تکامل یافته‌ی “ژنوم تاریک”

• ژن‌ها پروتئین‌ها – بلوک‌های سازنده‌ی حیات – را رمز می‌کنند. تعریف متداول یک ژن تنها برای حدود 5% از تمام DNA ما به شمار می‌آید.
• اطلاعات بسیار کمی درباره‌ی عملکرد مناطقی از DNA خارج از ژن‌های ما شناخته شده است – که “ژنوم تاریک”نامیده می‌شود.
• تیمی به رهبری دانشگاه کمبریج کشف کرده است که پروتئین‌ها توسط بیش از 248000 ناحیه از ’ژنوم تاریک‘ تولید می‌شوند، و در بیماری‌های متعدد مختل می‌شود.
• اکنون آن‌ها پروتئین‌های جدیدی را کشف کردند که از مناطق اخیرا تکامل یافته‌ی ’ژنوم تاریک‘ به وجود آمده، که می‌تواند اهداف تشخیصی و درمانی اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی باشد.

دانشمندانی که در حال بررسی DNA خارج از ژنوم ما هستند – ’ژنوم تاریک‘ – مناطق اخیرا تکامل یافته‌ای را کشف کرده‌اند که برای ساخت پروتئین مرتبط با اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی رمز می‌شود.

آن‌ها اظهار داشتند این پروتئین‌های جدید می‌تواند به عنوان نشانگرهای بیولوژیکی به منظور تمایز بین دو وضعیت و برای شناسایی بیماران مستعد جنون یا خود کشی به کار گرفته شوند.

اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی، اختلال‌های روانی ناتوان کننده‌ای هستند که تشخیص و درمان آن‌ها دشوار است. علی‌رغم اینکه این‌ها یکی از ارثی‌ترین اختلالات سلامت روان هستند، شواهد بسیار کمی از علت آن‌ها‌ در قسمتی از DNA ما که به عنوان ژن شناخته می‌شود، یافت شده است.

دانشمندان فکر می‌کنند کانون‌ها (hotspots) در ’ژنوم تاریک‘ مرتبط با اختلالات، ممکن است به این دلیل تکامل یافته باشند که عملکردهای مفیدی در رشد و نمو انسان دارند، اما اختلال آن‌ها توسط عوامل محیطی منجر به مستعد شدن به یا ایجاد اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی می‌شود.

نتایج امروز (23 دسامبر، 2021) در مجله‌ی Molecular Psychiatry منتشر شد.

دکتر Sudhakaran Prabakaran، که در زمان انجام این پژوهش در دپارتمان ژنتیک دانشگاه کمبریج مستقر بود و نویسنده‌ی ارشد این گزارش گفت: “با اسکن در سرتاسر ژنوم ما مناطقی را یافتیم که در مفاهیم سنتی به عنوان ژن طبقه بندی نمی‌شوند، اما پروتئین‌هایی را ایجاد می‌کنند که به نظر می‌رسد که با اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی مرتبط باشند.”

وی افزود: “این امر پتانسیل عظیمی را برای اهدافی با قابلیت تبدیل شدن به دارو ایجاد می‌کند. این موضوع واقعا هیجان انگیز است به این دلیل که هیچکس تاکنون به ماورای ژن‌ها به منظور درک سرنخ‌هایی و درمان این موارد توجه نکرده است.”

محققان فکر می‌کنند که این ترکیبات ژنومی در اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی خاص انسان‌ها است – مناطق تازه کشف شده در ژنوم دیگر مهره‌داران یافت نشدند. از آنجاییکه توانایی‌های شناختی ما توسعه یافته است، این نواحی احتمالا مناطقی هستند که به سرعت در انسان تکامل می‌یابند، اما به راحتی مختل می‌شوند – و منجر به این دو بیماری می‌شوند.

Chaitanya Erady، یک محقق در دپارتمان ژنتیک دانشگاه کمبریج و نویسنده‌ی ارشد این مطالعه گفت: “تعریف سنتی ژن بسیار محافظه‌کارانه است، و دانشمندان را از کاوش در عملکرد باقی ژنوم منحرف کرده است.”

وی افزود: “هنگامی که ما به خارج از مناطقی که DNA به عنوان ژن طبقه بندی می‌شود نگاه می‌کنیم، به این موضوع که تمام ژنوم انسان، نه فقط ژن‌ها، توانایی ساخت پروتئین را دارند. ما پروتئین‌های جدیدی را یافته‌ایم که در فرایندهای بیولوژیکی درگیرند و در اختلالاتی مثل اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی ناکارآمد هستند.”

اکثر داروهای رایج دردسترس برای هدف قرار دادن پروتئین‌هایی که توسط ژن‌ها کد می‌شوند طراحی شده‌اند. یافته‌ی جدید به توضیح اینکه چرا اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی بیماری‌های ارثی هستند کمک می‌کند و می‌تواند اهداف جدیدی را برای درمان‌های آینده فراهم کند.

اسکیزوفرنی یک بیماری سلامت روان شدید و طولانی مدت است که ممکن است منجر به توهم، هذیان و اختلال در تفکر و رفتار شود؛ درحالیکه اختلال دو قطبی باعث نوسانات شدید خلقی از شیدایی تا افسردگی می‌شود. علائم گاهی اوقات تمایز دو اختلال را از هم مشکل می‌سازد.

Prabakaran اوایل سال جاری موقعیت دانشگاهیش را برای تأسیس شرکت NonExomics به منظور تجاری سازی این و دیگر اکتشافات، ترک کرد. Cambridge Enterprise، قسمت تجاری سازی دانشگاه کمبریج، با صدور مجوز مالکیت معنوی به NonExomics کمک کرده است. Prabakaran بودجه‌ی سرمایه‌ی اولیه را برای ارتقای درمان‌های جدید که پروتئین‌های دخیل در اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی را هدف قرار می‌دهند، بالا برد.

گروه او اکنون 248000 ناحیه از DNA را در خارج از مناطقی که به طور رایج به عنوان ژن تعریف می‌شوند، که پروتئین‌های جدید را کد می‌کند که در بیماری‌ها مختل می‌شوند را کشف کرده‌اند.

مترجم: صدف حجاران

منبع