مایع مغزی نخاعی یا CSF چیست؟

تعریف مایع مغزی نخاعی

مایع مغزی نخاعی، مایع موجود اطراف مغز و نخاع شما است. در صورت نیاز برای بررسی موارد مشکوک به بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی شما، پزشک به نتیجه آزمایش این مایع نیاز دارد.

مایع مغزی نخاعی توسط گروهی از سلول‌ها به نام شبکه مشیمیه ساخته می‌شود و این دسته سلول‌ها در اعماق مغز شما قرار دارند. بدن شما حدود 150 میلی لیتر – تقریباً دو سوم یک فنجان – از این مایع دارد.

همانطور که این مایع بی‌رنگ در اطراف مغز و نخاع شما در حرکت است، از بخش‌های سیستم عصبی محافظت می‌کند، مواد مورد نیاز را از خون شما می‌گیرد و مواد زائد سلول‌های مغز را از بین می‌برد.

گاهی اوقات مایع مغزی نخاعی ممکن است مواد یا میکروارگانیسم‌هایی در خود داشته باشد که برای بدن مضر هستند، مانند باکتری‌ها یا ویروس‌هایی که می‌توانند به مغز شما حمله کنند. در برخی بیماری‌ها، نتایج نشان داده شده در آزمایش است که می‌تواند به پزشک کمک کند تا به فهم درست از شرایط بدن برسد.

نتیجه آزمایش مایع مغزی نخاعی چه چیزی به پزشک شما نشان می‌دهد؟

نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی، اگر یکی از تعدادی از شرایط بیماری‌های زیر را دارید، می‌تواند سرنخ بسیار مهمی برای پزشک باشد. مانند:

1. مولتیپل اسکلروزیس (زمانی که سیستم ایمنی بدن، به سیستم عصبی حمله می‌کند و یاخته‌ها را از بین می‌برد) یا سایر شرایط مشابه که به عنوان بیماری‌های خود ایمنی شناخته می‌شوند.
2. میلیت: التهاب نخاع
3. انسفالیت: التهاب سلول‌های مغز
4. مننژیت: التهاب بافت‌های نازکی که مغز و نخاع را می‌پوشانند و از آن محافظت می‌کنند. این مورد معمولاً به دلیل عفونت در مایع مغزی نخاعی ایجاد می‌شود.
5. سکته مغزی یا شرایط مشابهی که باعث خونریزی در اطراف مغز می‌شود.
6. لوسمی: نوعی سرطان خون
7. زوال عقل

نمونه برداری چگونه انجام می شود؟

پزشک شما از روشی به نام تَپ ستون فقرات (Spinal tap) یا پونکسیون کمری استفاده خواهد کرد. پزشک نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی را با یک سوزن بلند و نازک می‌گیرد. شما یک بی‌حس‌کننده موضعی برای بی‌حس کردن پوست ناحیه کمری دریافت خواهید کرد و سوزن بین دو مهره ستون فقرات قرار می‌گیرد و مقداری مایع برای نمونه خارج می‌شود. برای آزمایش یک یا دو قاشق غذاخوری از مایع مصرف می‌شود.

استخراج مایع، معمولا حدود 45 دقیقه طول می‌کشد. بعد از آن مدتی استراحت خواهید کرد و ممکن است به شما گفته شود که برای حدود یک روز هیچ کار سختی انجام ندهید. ممکن است بعد از آن سردرد داشته باشید، اما اگر بیش از چند ساعت طول کشید، به پزشک خود اطلاع دهید.

چگونه از نمونه استفاده می‌شود؟

آنچه در مایع مغزی نخاعی شما وجود دارد می‌تواند به پزشک کمک کند تا بیماری های مختلف را شناسایی کند.

اگر سطح بالایی از ماده‌ای به نام ایمونوگلوبولین داشته باشید ممکن است نشانه‌ای از مولتیپل اسکلروزیس باشد. بدن شما از ایمونوگلوبولین برای مبارزه با بیماری یا سایر موارد مرتبط با سلول های عصبی استفاده می‌کند.

اگر پزشک شما احتمال می‌دهد که شما به بیماری آلزایمر یا نوع دیگری از زوال عقل مبتلا هستید، انواع خاصی از پروتئین‌های مرتبط با این بیماری ممکن است در این مایع وجود داشته باشد.

تغییر رنگ مایع ممکن است نشانه خونریزی مغزی (خونریزی در مغز) یا سکته باشد.

علائم عفونت باکتریایی یا ویروسی می‌تواند به پزشک شما بگوید که شما به بیماری مانند مننژیت یا آنسفالیت مبتلا هستید.

همچنین از مطالب مرتبط زیر دیدن فرمایید:

• مطالعات بیشتر در بخش اطلاعات عمومی ویکی ژن
• مطالعه درباره انواع بیماری ها و سرطان ها در بخش بیماری های ویکی ژن

منبع

مترجم: حنانه بریمانی