سرطان چشم (Eye Cancer) چیست؟ علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری

مقدمه‌ای بر سرطان چشم

سرطان چشم می‌تواند به هر سرطانی که از چشم شروع می‌شود اشاره داشته باشد. سرطان زمانی شروع می‌شود که سلول‌ها شروع به رشد خارج از کنترل می‌کنند.

شایع ترین نوع سرطان چشم ملانوم است اما انواع دیگری از سرطان‌ها وجود دارد که بر انواع مختلف سلول‌های چشم تأثیر می‌گذارند.

جایی که سرطان‌های چشم شروع می‌شود

چشم دارای 3 بخش اصلی است:

• کره چشم (globe یا eyeball) که بیشتر با مواد ژله مانندی به نام زجاجیه (vitreous humor) پر شده و دارای 3 لایه اصلی (صلبیه یا sclera، ‌‌یووه آ یا uvea و شبکیه یا retina) است.
• اربیت یا orbit (بافت‌های اطراف کره چشم)
• ساختارهای آدنکس (adnexal یا accessory) مانند پلک‌ها و غدد اشکی

انواع مختلف سرطان در هر یک از این مناطق شروع می‌شود.

سرطان‌های چشم (سرطان‌های داخل چشمی یا intraocular cancers)

سرطان‌هایی که درون خود چشم هستند، سرطان‌های داخل چشمی (intraocular cancers) نامیده می‌شوند:

• سرطان‌های اولیه داخل چشمی از چشم شروع می‌شود.
• سرطان‌های ثانویه داخل چشمی از قسمت دیگری از بدن شروع شده و به چشم گسترش می‌یابند.

در بزرگسالان، شایع ترین سرطان‌های اولیه داخل چشمی عبارتند از:

• ملانوما (ملانوم داخل چشمی یا Intraocular melanoma تمرکز اطلاعات این مطلب در مورد سرطان چشم است.)
• لنفوم غیر هوچکین

در کودکان، شایع ترین سرطان‌های اولیه داخل چشمی عبارتند از:

• رتینوبلاستوما (Retinoblastoma)، سرطانی که در سلول‌های شبکیه (سلول‌های حساس به نور در پشت چشم) شروع می‌شود.

مدولواپیتلیوما (Medulloepithelioma)، دومین نوع شایع که هنوز هم بسیار نادر است.

این سرطان‌های دوران کودکی در مطلب مربوط به رتینوبلاستوما مورد بحث قرار گرفته اند.

سرطان‌های داخل چشمی ثانویه (سرطان‌هایی که از جای دیگری در بدن شروع می‌شوند و سپس به چشم گسترش می‌یابند) واقعاً «سرطان چشم» نیستند اما در واقع از سرطان‌های اولیه داخل چشمی شایع‌تر هستند. شایع ترین سرطان‌هایی که به چشم سرایت می‌کنند، سرطان سینه و ریه هستند. اغلب این سرطان‌ها به بخشی از کره چشم به نام uvea گسترش می‌یابند.

ملانوم داخل چشمی (ملانوم چشم)

ملانوم داخل چشمی (Intraocular melanoma) شایع ترین نوع سرطانی است که در داخل کره چشم در بزرگسالان ایجاد می‌شود اما هنوز نسبتاً نادر است. ملانوم‌هایی که از پوست شروع می‌شوند بسیار شایع تر از ملانوم‌هایی هستند که از چشم شروع می‌شوند. ملانوم‌ها از سلول‌های رنگدانه ساز به نام ملانوسیت (melanocytes) ایجاد می‌شوند. هنگامی که ملانوم در چشم ایجاد می‌شود، معمولا در uvea (ملانوم uveal) و به ندرت در conjunctiva (conjunctival melanoma) است.

ملانوم Uveal

‌‌یووه آ لایه میانی کره چشم است که دارای 3 بخش اصلی است:

• عنبیه (iris) قسمت رنگی چشم است (اغلب آبی یا قهوه ای). مردمک (pupil) را احاطه می‌کند که در واقع روزنه کوچکی است که نور از آن وارد کره چشم می‌شود.
• مشیمیه (choroid) یک لایه نازک رنگدانه ای پوشاننده کره چشم است که شبکیه و جلوی چشم را با خون تغذیه می‌کند.
• جسم مژگانی (ciliary body) شامل ماهیچه‌های داخل چشم است که شکل عدسی را تغییر می‌دهد تا چشم بتواند روی اجسام دور یا نزدیک تمرکز کند. همچنین دارای سلول‌هایی است که زلالیه (aqueous humor)، مایع شفاف جلوی چشم بین قرنیه و عدسی را می‌سازند.

حدود 9 مورد از هر 10 مورد ملانوم داخل چشمی در مشیمیه یا جسم مژگانی ایجاد می‌شوند. سلول‌های کوروئید (Choroid cells) همان رنگدانه‌های ملانوسیت‌ها را در پوست می‌سازند، بنابراین جای تعجب نیست که این سلول‌ها گاهی اوقات ملانوم ایجاد می‌کنند.

بیشتر ملانوم‌های داخل چشمی دیگر از عنبیه شروع می‌شود. دیدن‌ این‌ها برای یک فرد (یا پزشکش) آسان‌تر است زیرا اغلب از یک نقطه تاریک روی عنبیه که سال‌هاست وجود داشته شروع می‌شوند و سپس شروع به رشد می‌کنند. این ملانوم‌ها معمولاً به کندی رشد می‌کنند و به ندرت به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند. به این دلایل، افراد مبتلا به ملانوم عنبیه عموماً پیش آگهی (چشم انداز) خوبی دارند.

ملانوم Uveal می‌تواند از طریق خون، اغلب به کبد گسترش یابد.

ملانوم Conjunctival

Conjunctiva یک پوشش شفاف نازک بر روی صلبیه است. (صلبیه پوششی سفت و سفید روی قسمت اعظم قسمت خارجی کره چشم است. در جلوی چشم با قرنیه پیوسته است که روشن است تا نور از آن عبور کند.)

ملانوم Conjunctival بسیار نادر است.‌ آن‌ها تهاجمی تر هستند و به ساختارهای مجاور تبدیل می‌شوند. از آن جا که‌ آن‌ها می‌توانند از طریق خون و سیستم لنفاوی پخش شوند، می‌توانند به اندام‌های دورتر مانند ریه‌ها، کبد یا مغز نیز سرایت کنند، جایی که سرطان می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.

سرطان‌های اربیتال (Orbital) و آدنکس (adnexal)

orbit از بافت‌های اطراف کره چشم تشکیل شده است.‌ این‌ها شامل ماهیچه‌هایی که کره چشم را در جهات مختلف حرکت می‌دهند و اعصاب متصل به چشم هستند. سرطان‌های این بافت‌ها سرطان مداری یا اوربیتال (orbital cancers) نامیده می‌شوند.

ساختارهای آدنکس (accessory) شامل پلک‌ها و غدد اشکی است. سرطان‌هایی که در این بافت‌ها ایجاد می‌شوند، سرطان آدنکس (adnexal cancers) نامیده می‌شوند.

سرطان‌های مدار و آدنکس از بافت‌هایی مانند ماهیچه، عصب و پوست اطراف کره چشم ایجاد می‌شوند و مانند سرطان‌های سایر قسمت‌های بدن هستند. مثلا:

• سرطان‌های پلک معمولاً سرطان پوست هستند. (به مطلب سرطان پوست ملانوما یا سرطان پوست سلول پایه و سنگفرشی مراجعه کنید.)
• برای دریافت اطلاعاتی از سرطانی که بر عضلات چشم اثر می‌گذارد، رابدومیوسارکوم را مطالعه کنید.

آمار کلیدی برای سرطان چشم

برآوردهای انجمن سرطان آمریکا برای سرطان چشم در ایالات متحده برای سال 2023 عبارتند از:

• حدود 3490 سرطان جدید (عمدتا ملانوم) چشم و مدار چشم (1900 در مردان و 1590 در زنان)
• حدود 430 مرگ و میر ناشی از سرطان چشم و مدار چشم (240 مورد در مردان و 190 مورد در زنان)

سرطان‌های اولیه چشم می‌توانند در هر سنی رخ دهند اما خطر ابتلا به اکثر انواع با افزایش سن افزایش می‌یابد. میزان ملانوم ‌یووه آ در چند دهه گذشته نسبتاً ثابت بوده است اما میزان ملانوم conjunctival افزایش یافته است. سرطان‌هایی که از قسمت دیگری از بدن به چشم سرایت می‌کنند (سرطان‌های ثانویه چشم) در واقع شایع تر از سرطان‌های اولیه چشم هستند.

اکثر سرطان‌های چشم و مدار در بزرگسالان ملانوم هستند اما این سرطان بیشتر در سایر قسمت‌های بدن شروع می‌شود. از هر 10 ملانوم بیش از 9 مورد از پوست شروع می‌شود.

ملانوما چشم در افراد سفید پوست بسیار شایع تر از سیاه پوستان است و در مردان کمی بیشتر از زنان شایع است.

علائم و نشانه‌های سرطان چشم

بسیاری از افراد مبتلا به ملانوم چشم علائمی ندارند مگر اینکه سرطان در قسمت‌های خاصی از چشم رشد کند یا پیشرفته تر شود. سایر شرایط کمتر جدی نیز می‌توانند بسیاری از این علائم را ایجاد کنند. به عنوان مثال، فلوترها (floaters) می‌توانند بخشی طبیعی از روند پیری باشند. با این حال، اگر هر یک از این علائم را دارید، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید تا بتوان علت را پیدا کرده و در صورت نیاز آن را درمان کرد.

علائم و نشانه‌های ملانوم چشم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات بینایی (تاری دید یا از دست دادن ناگهانی بینایی)
• فلوترها (لکه‌هایی که در میدان دید حرکت می‌کنند) یا فلاش‌های نور
• از دست دادن میدان بینایی (از دست دادن بخشی از میدان بینایی خود)
• یک لکه تیره در حال رشد در قسمت رنگی چشم (عنبیه)
• تغییر در اندازه یا شکل مردمک (نقطه تیره در مرکز چشم)
• تغییر موقعیت کره چشم در حفره آن
• برآمدگی چشم
• تغییر نحوه حرکت چشم در حفره آن

درد نادر است مگر اینکه تومور به طور گسترده در خارج از چشم رشد کرده باشد.

چه چیزی باعث سرطان چشم می‌شود؟

علت دقیق اکثر سرطان‌های چشم مشخص نیست اما دانشمندان دریافته اند که این بیماری با برخی شرایط دیگر مرتبط است که در مبحث عوامل خطرزا برای سرطان چشم توضیح داده شده است. تحقیقات زیادی برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علل آن انجام می‌شود.

دانشمندان می‌آموزند که چگونه تغییرات خاصی در DNA درون سلول‌ها می‌تواند باعث سرطان شدن سلول‌ها شود. DNA ماده شیمیایی در هر یک از سلول‌های ما است که ژن‌های ما را می‌سازد، دستورالعمل‌هایی برای نحوه عملکرد سلول‌های ما. ما معمولا شبیه والدین خود هستیم زیرا‌ آن‌ها منبع DNA ما هستند. اما DNA همچنین می‌تواند بر خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند برخی از انواع سرطان تأثیر بگذارد.

برخی از ژن‌ها زمان رشد سلول‌های ما، تقسیم به سلول‌های جدید و مرگ را کنترل می‌کنند.

• ژن‌هایی که به رشد، تقسیم یا زنده ماندن سلول‌ها کمک می‌کنند، انکوژن (oncogenes) نامیده می‌شوند.
• ژن‌هایی که تقسیم سلولی را کند می‌کنند یا باعث مرگ سلول‌ها در زمان مناسب می‌شوند، ژن‌های سرکوب کننده تومور (tumor suppressor genes) نامیده می‌شوند.

سرطان‌ها می‌توانند ناشی از تغییرات DNA باشند که انکوژن‌ها را فعال می‌کنند یا ژن‌های سرکوب کننده تومور را خاموش می‌کنند.

برخی از افراد مبتلا به سرطان دارای تغییرات DNA هستند که از والدین به ارث برده اند که خطر ابتلا به این بیماری را در‌ آن‌ها افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، برخی افراد جهش (تغییر) در ژن سرکوبگر تومور BAP1 را به ارث می‌برند که خطر ابتلا به ملانوم چشم و برخی سرطان‌های دیگر را در‌ آن‌ها افزایش می‌دهد. زمانی که ژن BAP1 جهش پیدا می‌کند، به طور طبیعی کار نمی‌کند که می‌تواند به سلول‌های دارای این تغییر اجازه رشد خارج از کنترل را بدهد.

بیشتر تغییرات DNA مرتبط با سرطان در طول زندگی فرد به دست می‌آیند تا اینکه قبل از تولد به ارث برسد. به عنوان مثال، حدود نیمی از ملانوم‌های چشم ‌یووه آ تغییراتی در هر یک از 2 انکوژن مرتبط GNA11 یا GNAQ دارند.

دانشمندان در حال مطالعه این تغییرات و سایر تغییرات DNA هستند تا بیشتر در مورد‌ آن‌ها و اینکه چگونه ممکن است منجر به سرطان چشم شوند، بیاموزند اما هنوز دقیقاً مشخص نیست که چه چیزی باعث ایجاد این تغییرات در برخی افراد می‌شود و در برخی دیگر نمی‌شود.

عوامل خطرزا برای سرطان چشم

عامل خطرزا هر چیزی است که شانس ابتلا به بیماری مانند سرطان را افزایش دهد. سرطان‌های مختلف عوامل خطرزا متفاوتی دارند. برخی از عوامل خطرزا مانند سیگار کشیدن را می‌توان تغییر داد. موارد دیگر، مانند سن یا سابقه خانوادگی فرد، قابل تغییر نیستند.

اما داشتن یک عامل خطرزا شناخته شده یا حتی چندین عامل خطرزا، به این معنی نیست که شما به این بیماری مبتلا خواهید شد. بسیاری از افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند ممکن است عوامل خطرزای شناخته شده کمی داشته باشند یا اصلا چنین عواملی برای آن‌ها وجود نداشته باشند.

نژاد یا قومیت

خطر ابتلا به ملانوم چشم در افراد سفیدپ وست بسیار بیشتر از آمریکایی‌های آفریقایی تبار، اسپانیایی تبارها یا آمریکایی‌های آسیایی است.

رنگ چشم

احتمال ابتلا به ملانوم Uveal چشم در افرادی که چشم‌های روشن دارند نسبت به افرادی که رنگ چشم و پوست تیره‌تری دارند، تا حدودی بیشتر است.

سن و جنس

ملانوم چشم در هر سنی ممکن است رخ دهد اما با افزایش سن، خطر افزایش می‌یابد. ملانوم چشم در مردان کمی بیشتر از زنان است.

برخی از شرایط ارثی

افراد مبتلا به سندرم خال دیسپلاستیک (dysplastic nevus syndrome) که دارای خال‌های غیر طبیعی زیادی روی پوست هستند، در معرض خطر ابتلا به ملانوم پوست هستند. همچنین به نظر می‌رسد خطر ابتلا به ملانوم چشم نیز در‌ آن‌ها بیشتر باشد.

افرادی که دارای لکه‌های قهوه‌ای غیر طبیعی روی ‌یووه آ هستند (معروف به ملانوسیتوز اکولودرم یا oculodermal melanocytosis و خال اوتا یا nevus of Ota) نیز در معرض افزایش خطر ابتلا به ملانوم چشم ‌یووه آ هستند.

سندرم سرطان BAP1 یک بیماری ارثی نادر است که در آن اعضای خانواده در معرض افزایش خطر ملانوم چشم uveal و همچنین ملانوم پوست، مزوتلیومای بدخیم (malignant mesothelioma)، سرطان کلیه و غیره هستند. این وضعیت ناشی از یک جهش (تغییر) ارثی در ژن BAP1 است و تمایل به ایجاد سرطان‌های تهاجمی دارد که در سنین پایین‌تر ظاهر می‌شوند.

خال‌ها

انواع مختلف خال (nevi) در چشم یا روی پوست با افزایش خطر ملانوم چشم یووئال مرتبط است. در چشم،‌ این‌ها عبارتند از خال مشیمیه، مشیمیه غول پیکر (giant choroidal) و عنبیه و بر روی پوست، خال‌های غیر معمول، خال‌های معمولی پوست و کک و مک. یک بیماری چشمی، معروف به ملانوز اکتسابی اولیه (primary acquired melanosis یا PAM) که در آن ملانوسیت‌های چشم بیش از حد رشد می‌کنند، یک عامل خطرزا برای ملانوم conjunctival است.

سابقه خانوادگی

ملانوم چشم Uveal می‌تواند در برخی خانواده‌ها ایجاد شود اما این بسیار نادر است و دلایل ژنتیکی آن هنوز در حال بررسی است.

عوامل خطرزا اثبات نشده

قرار گرفتن در معرض نور خورشید: قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید (یا لامپ‌های خورشیدی) که یک عامل خطرزا شناخته شده برای ملانوم پوست است، نیز به عنوان یک عامل خطرزا احتمالی برای ملانوم Uveal یا conjunctival چشم پیشنهاد شده است اما مطالعات تاکنون نتایج متفاوتی را نشان داده است. برای پاسخ به این سوال تحقیقات بیشتری لازم است.

مشاغل خاص: برخی از مطالعات نشان داده اند که جوشکاران ممکن است در معرض خطر بالاتر ملانوم چشم یووئال (شیمیه و جسم مژگانی) باشن، اما مطالعات بیشتری در حال انجام است.

ملانوم پوست: برخی از بیماران مبتلا به ملانوم چشم uveal سابقه ملانوم پوست دارند اما هنوز مشخص نیست که آیا داشتن ملانوم پوست خطر ابتلا به ملانوم چشم را افزایش می‌دهد یا خیر.

آیا می‌توان از سرطان چشم پیشگیری کرد؟

ما هنوز نمی‌دانیم چه چیزی باعث بیشتر سرطان‌های چشم می‌شود، بنابراین هنوز امکان پیشگیری از‌ آن‌ها وجود ندارد.

ما می‌دانیم که بین نور خورشید و ملانوم پوست ارتباطی وجود دارد و کارهایی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید که ممکن است خطر ابتلا به این سرطان‌ها را کاهش دهد، از جمله محدود کردن قرار گرفتن در معرض نور شدید خورشید، پوشاندن کلاه‌ها و لباس‌های محافظ و استفاده از کرم‌های ضد آفتاب.

انجمن سرطان آمریکا همچنین استفاده از عینک آفتابی محافظت شده در برابر اشعه ماوراء بنفش را هنگام بیرون رفتن از منزل و قرار گرفتن زیر نور شدید خورشید توصیه می‌کند. عینک آفتابی با قابلیت جذب 99 درصد تا 100 درصد UVA و UVB بهترین محافظت را برای چشم و پوست اطراف ایجاد می‌کند. این ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان پوست اطراف چشم کمک کند. ارتباط بین نور خورشید و ملانوم چشم ثابت نشده است اما برخی از پزشکان فکر می‌کنند که عینک آفتابی نیز ممکن است خطر ملانوم چشم را کاهش دهد.

آیا سرطان چشم زود تشخیص داده می‌شود؟

سرطان چشم غیر معمول است و هیچ آزمایش غربالگری گسترده ای برای این سرطان در افراد با معرض خطر متوسط وجود ندارد. (غربالگری آزمایش بررسی وجود بیماری مانند سرطان در افراد بدون هیچ علامتی است.) با این حال، برخی از سرطان‌های چشم را می‌توان در مراحل اولیه تشخیص داد.

برخی از پزشکان ممکن است معاینه چشمی سالانه را برای افرادی که در معرض خطر بالاتر ملانوم چشم هستند، مانند افراد مبتلا به سندرم خال دیسپلاستیک یا سندرم سرطان BAP1 توصیه کنند. معاینه منظم چشم بخش مهمی از مراقبت‌های بهداشتی هر فردی است، حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشد. اغلب ملانوم‌های چشم در طول معاینه معمول چشم پیدا می‌شوند. هنگامی که پزشک از طریق مردمک در پشت چشم نگاه می‌کند، ممکن است نقطه تیره ای را ببیند که ممکن است ملانوم اولیه باشد.

بسیاری از پزشکان احساس می‌کنند که بیشتر ملانوم‌ها از یک خال شروع می‌شوند که یک تومور خوش خیم (غیر سرطانی) سلول‌های رنگدانه است. اگر خال چشم وجود داشته باشد، باید به طور منظم توسط چشم پزشک (پزشک متخصص در بیماری‌های چشم) بررسی شود. افرادی که متوجه یک لکه تیره در قسمت رنگی چشم خود (عنبیه) می‌شوند، باید به پزشک مراجعه کنند، به خصوص اگر بزرگتر می‌شود.

آزمایشات سرطان چشم

معاینه چشم

معاینه چشم توسط چشم ‌پزشک (پزشک متخصص در بیماری‌های چشم) اغلب مهم‌ترین قدم اول در تشخیص ملانوم چشم است. پزشک از شما می‌پرسد که آیا علائمی دارید و بینایی و حرکت چشم شما را بررسی می‌کند. پزشک همچنین به دنبال رگ‌های خونی بزرگ شده در خارج چشم می‌گردد که می‌تواند نشانه‌ای از وجود تومور در داخل چشم باشد.

چشم ‌پزشک همچنین ممکن است از ابزارهای ویژه‌ای برای مشاهده تومور یا سایر ناهنجاری‌های داخل چشم استفاده کند. ممکن است قبل از استفاده پزشک از این ابزارها، قطره‌هایی در چشمتان بریزند تا مردمک را گشاد کند.

• افتالموسکوپ یا ophthalmoscope (همچنین به عنوان افتالموسکوپ مستقیم شناخته می‌شود) یک ابزار دستی است که از یک نور و یک عدسی بزرگنمایی کوچک تشکیل شده است.

برای دریافت نمای دقیق تر نسبت به افتالموسکوپ مستقیم (direct ophthalmoscope)، ممکن است از افتالموسکوپ غیر مستقیم (indirect ophthalmoscope) یا لامپ شکافی (slit lamp) استفاده شود. با هر یک از این ابزارها، پزشک از طریق یک لنز بزرگ‌ نمایی قوی‌تر به چشم شما نگاه می‌کند اما لامپ شکافی تمایل دارد بزرگ‌نمایی بیشتری داشته باشد و بی‌حرکت روی یک سکوی مقابل شما قرار می‌گیرد.

با یک افتالموسکوپ غیر مستقیم، پزشک شما را کمی به حالت دراز کش در می‌آورد، چشمتان را باز می‌کند و در حالی که نور درخشانی به چشمتان می‌تابد، لنز ذره‌بین را بسیار نزدیک به آن نگه می‌دارد.

• لنز گونیوسکوپی (gonioscopy lens) یک عدسی آینه ای خاص است که پس از بی حس شدن قرنیه (قسمت خارجی چشم)بر روی آن قرار می‌گیرد. می‌توان از آن برای جستجوی رشد تومور در مناطقی از چشم استفاده کرد که به سختی دیده می‌شوند.

حتی اگر اخیراً معاینه چشم انجام داده اید، اگر علائمی دارید، معاینه دیگری انجام دهید. گاهی اوقات این تومورها نادیده گرفته می‌شوند یا آنقدر سریع رشد می‌کنند که در آخرین معاینه شما وجود نداشتند.

اگر معاینه چشم نشان دهد که ممکن است سرطان چشم داشته باشید، ممکن است آزمایش‌های بیشتری مانند آزمایش‌های تصویر برداری یا سایر روش‌ها برای تأیید تشخیص انجام شود.

تست‌های تصویر برداری

تست‌های تصویر برداری از امواج صوتی، اشعه ایکس، میدان‌های مغناطیسی یا ذرات رادیواکتیو برای ایجاد تصاویری از داخل بدن شما استفاده می‌کنند. این آزمایشات ممکن است به دلایل مختلفی انجام شوند، از جمله:

• برای کمک به یافتن یک ناحیه مشکوک که ممکن است سرطان باشد.
• کمک به تعیین مرحله (وسعت) سرطان
• برای کمک به نشان دادن اینکه آیا روند درمان موثر است یا خیر.
• برای جستجوی علائم احتمالی سرطان پس از درمان

سونوگرافی (Ultrasound)

سونوگرافی یک آزمایش بسیار رایج است که برای کمک به تشخیص ملانوم چشم استفاده می‌شود. اولتراسوند از امواج صوتی و پژواک‌ آن‌ها برای تهیه تصاویری از اندام‌ها یا توده‌های داخلی استفاده می‌کند. برای این آزمایش، یک ابزار گرز مانند کوچک در برابر پلک یا کره چشم قرار می‌گیرد، امواج صوتی را به داخل چشم می‌فرستد و پژواک‌ها را هنگام برگشت از اندام‌ها می‌گیرد. پژواک‌ها به یک تصویر روی صفحه کامپیوتر تبدیل می‌شوند.

این آزمایش به ویژه برای تشخیص ملانوم چشم مفید است زیرا در سونوگرافی به شکل خاصی به نظر می‌رسند. با استفاده از این آزمایش، پزشکان می‌توانند تشخیص ملانوم چشم را در بیشتر موارد تایید کنند. این آزمایش همچنین می‌تواند محل و اندازه تومور را نشان دهد. اگر قبلاً ملانوم چشم شما تشخیص داده شده است، ممکن است سونوگرافی از شکم شما برای جستجوی تومورها در کبد که محل شایع انتشار این سرطان است، انجام شود.

بیومیکروسکوپی اولتراسوند (Ultrasound biomicroscopy یا UBM)

این نوع خاصی از سونوگرافی است که از امواج صوتی با انرژی بالا برای ایجاد تصاویر بسیار دقیق از قسمت‌های جلویی چشم استفاده می‌کند.

توموگرافی انسجام نوری (Optical coherence tomography یا OCT)

این آزمایش مشابه سونوگرافی است اما از امواج نور به جای امواج صوتی برای ایجاد تصاویر بسیار دقیق از پشت چشم استفاده می‌کند.

آنژیوگرافی فلورسین (Fluorescein angiography)

برای این آزمایش، یک رنگ فلورسنت نارنجی (فلورسین) از طریق ورید بازو به جریان خون تزریق می‌شود. سپس با استفاده از نور مخصوصی که رنگ را فلورسانس (درخشش) می‌کند، عکس‌هایی از پشت چشم گرفته می‌شود. این به پزشک اجازه می‌دهد رگ‌های خونی داخل چشم را ببیند. اگرچه ملانوم‌ها با این آزمایش ظاهر خاصی ندارند اما در برخی دیگر از مشکلات چشمی ظاهر خاصی به خود می‌گیرند. پزشکان می‌توانند از این روش برای تشخیص اینکه عارضه ملانوم نیست، استفاده کنند.

اشعه ایکس قفسه سینه (Chest x-ray)

اگر ملانوم چشم شما تشخیص داده شده است، ممکن است عکس رادیوگرافی از قفسه سینه شما انجام شود تا مشخص شود سرطان به ریه‌های شما سرایت کرده است یا خیر.

اسکن توموگرافی کامپیوتری (Computed tomography یا CT)

سی تی اسکن بسیاری از اشعه‌های ایکس را ترکیب می‌کند تا تصاویر مقطعی دقیقی از قسمت‌هایی از بدن ایجاد کند. این اسکن گاهی اوقات برای مشاهده اینکه آیا ملانوم در خارج از چشم به ساختارهای مجاور گسترش یافته است یا خیر، استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای بررسی گسترش سرطان به اندام‌های دور دست مانند کبد استفاده شود.

اسکن تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI یا Magnetic resonance imaging)

اسکن‌های MRI به ویژه برای مشاهده تومورهای چشم و گسترش تومور در خارج از مدار چشم در مکان‌هایی مانند کبد مفید هستند. ام آر آی تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم بدن ارائه می‌دهد اما به جای اشعه ایکس از امواج رادیویی و آهنرباهای قوی استفاده می‌کند.

بیوپسی یا نمونه برداری (Biopsy)

برای اکثر انواع سرطان، تشخیص با برداشتن یک قطعه کوچک از تومور و بررسی آن در آزمایشگاه برای یافتن سلول‌های سرطانی انجام می‌شود. این به عنوان بیوپسی شناخته می‌شود.

اغلب برای تشخیص ملانوم چشم نیازی به بیوپسی نیست زیرا تقریباً همه موارد را می‌توان با معاینه چشم و آزمایش‌های تصویر برداری به طور دقیق تشخیص داد. گاهی اوقات، بیوپسی ممکن است برای بررسی جهش‌های ژنی خاص (تغییرات) مفید باشد که می‌تواند نتایج را پیش بینی کند و همچنین به انتخاب داروهای هدفمند برای سرطان شما کمک کند. همچنین، برخی ملانوم‌های چشم می‌توانند سال‌ها قبل از تشخیص گسترش پیدا شوند، بنابراین انجام بیوپسی از یک ناحیه نگران‌کننده در مراحل اولیه ممکن است مفید باشد.

در صورت نیاز به بیوپسی، می‌توان آن را با آرام بخش و بی حسی موضعی (داروی بی حس کننده) و یا در زمانی که فرد تحت بیهوشی عمومی است (در خواب عمیق) انجام داد. انواع مختلفی از بیوپسی را می‌توان برای ملانوم چشم انجام داد، بسته به محل قرارگیری آن، از جمله:

• FNA (اسپیراسیون با سوزن ظریف یا fine needle aspiration): استفاده از یک سوزن نازک برای برداشتن نمونه کوچکی از زلالیه (مایع بین قرنیه و عدسی)
• بیوپسی برشی (incisional biopsy) یا اکسیزیونال (excisional biopsy) (برش بخشی از تومور یا تمام آن)
• بیوپسی با سوزن ظریف از تومور: سلول‌های تومور از طریق یک سوزن کوچک به داخل سرنگ مکیده شده و در آزمایشگاه بررسی می‌شوند.

تکنیک‌های جدیدتر به کاهش احتمال نشت و گسترش سلول‌های تومور در طول مسیر سوزن در طول این بیوپسی‌ها کمک می‌کنند تا سرطان در داخل یا خارج چشم گسترش نیابد.

در حالی که اکثر افراد مبتلا به ملانوم چشم بدون انجام بیوپسی اول درمان می‌شوند، پزشک ممکن است بسته به وضعیت خاص شما بیوپسی را توصیه کند.

آن‌ها می‌توانند در مورد خطرات و مزایای روشی که فکر می‌کنند برای شما بهترین گزینه است، صحبت کنند. برخی از پزشکان شروع به استفاده از بیوپسی برای گرفتن نمونه ای از تومور برای آزمایش ژن کرده اند (DecisionDx-UM).‌ آن‌ها دریافته‌اند که الگوهای خاصی از ژن‌ها در سلول‌های تومور راه خوبی برای تشخیص احتمال گسترش ملانوم چشم است.

بر اساس این الگوهای ژنی، کمی بیش از نیمی از ملانوم‌های چشمی تومورهای کلاس 1 (1A یا 1B) هستند که خطر انتشار کمی دارند. ملانوم‌های چشمی باقی مانده در دسته کلاس 2 قرار می‌گیرند که خطر انتشار بسیار بالایی دارند.

بیوپسی مایع (Liquid biopsy)

نوع جدیدی از بیوپسی به نام بیوپسی مایع بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد. به جای ایجاد بریدگی یا وارد کردن سوزن در چشم، می‌توان سلول‌های تومور ملانوما را از نمونه خون جمع آوری کرد. سپس این سلول‌های سرطانی را می‌توان برای ویژگی‌های خاصی از جمله تغییرات ژنتیکی آزمایش کرد که می‌تواند به پیش ‌بینی احتمال گسترش یا بازگشت سرطان بعد از دوره درمان کمک کند.

نمونه‌برداری مایع ممکن است به تشخیص زودتر گسترش تومور یا پزشکان کمک کند تا بفهمند آیا درمانی کار می‌کند یا خیر. این می‌تواند در افرادی که نمونه برداری از تومور را انجام نداده اند و می‌خواهند بینایی خود را حفظ کنند بسیار مفید باشد. با این حال، تجهیزات مورد نیاز برای این آزمایش به راحتی در دسترس نیست، بنابراین این نوع بیوپسی به طور معمول انجام نشده و عمدتا به عنوان بخشی از یک کارآزمایی بالینی انجام می‌شود.

آزمایشات خون

آزمایش خون نمی‌تواند برای تشخیص ملانوم چشم استفاده شود اما ممکن است پس از تشخیص انجام شود.

تست‌های عملکرد کبد

اگر ملانوم چشم شما تشخیص داده شده است، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی میزان عملکرد کبد شما تجویز کند. نتایج غیر طبیعی آزمایش گاهی می‌تواند نشانه‌ای از گسترش سرطان به کبد باشد.

مراحل سرطان چشم

پس از تشخیص سرطان چشم، پزشکان سعی می‌کنند بفهمند که آیا این سرطان گسترش یافته است یا خیر و اگر چنین است، این گسترش تا چه حد است. این فرآیند مرحله بندی (staging) نامیده می‌شود. مرحله سرطان، میزان سرطان در بدن را توصیف می‌کند. این به تعیین اینکه سرطان چقدر جدی است و بهترین روش درمان آن کمک می‌کند. پزشکان همچنین هنگام صحبت در مورد آمار بقا از مرحله سرطان استفاده می‌کنند.

مرحله چگونه تعیین می‌شود؟

مرحله سرطان از نتایج معاینات چشمی، آزمایش‌های تصویر برداری (سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی و غیره) و سایر آزمایش‌ها مشخص می‌شود.

یک سیستم مرحله ‌بندی روشی استاندارد برای تیم مراقبت از سرطان برای توصیف میزان گسترش سرطان است. رایج‌ترین سیستم‌هایی که برای توصیف مراحل ملانوم چشم استفاده می‌شوند، سیستم TNM کمیته مشترک آمریکایی سرطان (American Joint Committee on Cancer یا AJCC) و سیستمی است که توسط گروه مطالعه ملانوم چشمی مشترک (Collaborative Ocular Melanoma Study یا COMS) استفاده می‌شود.

سیستم مرحله بندی AJCC TNM برای ملانوم چشم

اغلب ملانوم‌های چشم از ‌یووه آ شروع می‌شوند که شامل عنبیه، جسم مژگانی و مشیمیه است. (به مبحث سرطان چشم چیست؟ مراجعه کنید.) سیستم زیر برای این ملانوماهای ‌‌یووه آ است.

در موارد کمتر رایج، ملانوم می‌تواند در نواحی دیگری در داخل یا اطراف چشم شروع شود که برخی از‌ آن‌ها سیستم مرحله بندی خاص خود را دارند (مانند ملانوم conjunctival). اگر نوع کمتر شایع ملانوم چشم دارید، با پزشک خود صحبت کنید تا در مورد مرحله خود بیشتر بدانید.

سیستم توضیح داده شده در زیر جدیدترین سیستم AJCC است که در ژانویه 2018 قابل اجرا است.

سیستم TNM بر اساس 3 اطلاعات کلیدی است:

• اندازه و وسعت تومور اصلی (T): اندازه تومور چشم چقدر است؟ آیا به سازه‌های مجاور حمله کرده است؟
• گسترش به غدد لنفاوی مجاور (N): آیا سرطان به غدد لنفاوی مجاور اطراف گوش یا گردن گسترش یافته است؟ آیا سرطان به سایر قسمت‌های چشم گسترش یافته است (بدون رشد)؟
• گسترش (متاستاز) به نقاط دور دست (M): آیا سرطان به نقاط دور دست بدن گسترش یافته است؟ (شایع ترین محل انتشار کبد است.)

اعداد یا حروف بعد از T، N و M ظاهر می‌شوند تا جزئیات بیشتری در مورد هر یک از این عوامل ارائه دهند. اعداد یا حروف بالاتر به این معنی است که سرطان پیشرفته تر است.

دسته T برای ملانوم عنبیه با دسته T برای ملانوم‌های جسم مژگانی و مشیمیه متفاوت است. اما دسته‌های N و M برای ملانوم در هر 3 قسمت ‌یووه آ یکسان است.

دسته بندی T برای ملانوم عنبیه

TX: تومور اولیه قابل ارزیابی نیست. اطلاعات ناشناخته اند.

T0: شواهدی از تومور اولیه وجود ندارد.

T1: تومور فقط در عنبیه است.

• T1a: تومور فقط در عنبیه است و یک چهارم یا کمتر از عنبیه را لمس می‌کند.
• T1b: تومور فقط در عنبیه است و بیش از یک چهارم عنبیه را لمس می‌کند.
• T1c: تومور فقط در عنبیه است و باعث افزایش فشار چشم (آب سیاه) می‌شود.

T2: تومور به جسم مژگانی یا مشیمیه (یا هر دو) رشد کرده است.

• T2a: تومور به جسم مژگانی رشد کرده است.
• T2b: تومور به داخل جسم مژگانی و مشیمیه رشد کرده است.
• T2c: تومور به جسم مژگانی، مشیمیه یا هر دو رشد کرده است و باعث گلوکوم (glaucoma) می‌شود.

T3: تومور به داخل جسم مژگانی و یا مشیمیه و به داخل صلبیه رشد کرده است.

T4: تومور به خارج از کره چشم گسترش می‌یابد.

• T4a: قسمتی از تومور که خارج از کره چشم است 5 میلی متر – حدود یک پنجم اینچ – یا کمتر وسعت دارد.
• T4b: قسمتی از تومور که خارج از کره چشم قرار دارد بزرگتر از 5 میلی متر (حدود یک پنجم اینچ) عرض دارد.

دسته T برای جسم مژگانی و ملانوم مشیمیه

ملانوم‌های جسم مژگانی و مشیمیه بر اساس قطر (عرض) و ضخامت تومور به 4 دسته T اصلی (T1 تا T4) تقسیم می‌شوند. تومورهای T1 کوچکترین هستند. تومورهای T4 بزرگترین هستند. سپس هر یک از این دسته بندی‌ها بر اساس میزان رشد تومور بیشتر تقسیم می‌شوند.

TX: تومور اولیه قابل ارزیابی نیست. اطلاعات ناشناخته

T0: شواهدی از تومور اولیه وجود ندارد.

تومورهای T1:

• T1a: تومور با اندازه T1 به داخل جسم مژگانی یا خارج از کره چشم رشد نمی‌کند.
• T1b: تومور با اندازه T1 در حال رشد به داخل جسم مژگانی است.
• T1c: تومور با اندازه T1 به داخل جسم مژگانی رشد نمی‌کند اما در خارج از کره چشم رشد می‌کند. قسمتی از تومور که خارج از کره چشم است 5 میلی متر (حدود یک پنجم اینچ) یا کمتر عرض دارد.
• T1d: تومور با اندازه T1 در حال رشد به داخل جسم مژگانی و همچنین خارج از کره چشم است. قسمتی از تومور که خارج از کره چشم است 5 میلی متر (حدود یک پنجم اینچ) یا کمتر عرض دارد.

تومورهای T2:

• T2a: تومور با اندازه T2 به داخل جسم مژگانی یا خارج از کره چشم رشد نمی‌کند.
• T2b: تومور با اندازه T2 در حال رشد به داخل جسم مژگانی است.
• T2c: تومور با اندازه T2 به داخل جسم مژگانی رشد نمی‌کند بلکه در خارج از کره چشم رشد می‌کند. قسمتی از تومور که خارج از کره چشم است 5 میلی متر (حدود یک پنجم اینچ) یا کمتر عرض دارد.
• T2d: تومور با اندازه T2 در حال رشد به داخل جسم مژگانی و همچنین خارج از کره چشم است. قسمتی از تومور که خارج از کره چشم است 5 میلی متر (حدود یک پنجم اینچ) یا کمتر عرض دارد.

تومورهای T3:

• T3a: تومور با اندازه T3 به داخل جسم مژگانی رشد نمی‌کند و در خارج از کره چشم رشد نمی‌کند.
• T3b: تومور با اندازه T3 در حال رشد به داخل جسم مژگانی است.
• T3c: تومور با اندازه T3 به داخل جسم مژگانی رشد نمی‌کند اما در خارج از کره چشم رشد می‌کند. قسمتی از تومور که خارج از کره چشم است 5 میلی متر (حدود یک پنجم اینچ) یا کمتر عرض دارد.
• T3d: تومور با اندازه T3 در حال رشد به داخل جسم مژگانی و همچنین خارج از کره چشم است. قسمتی از تومور که خارج از کره چشم است 5 میلی متر (حدود یک پنجم اینچ) یا کمتر عرض دارد.

تومورهای T4:

• T4a: تومور با اندازه T4 به داخل جسم مژگانی یا خارج از کره چشم رشد نمی‌کند.
• T4b: تومور با اندازه T4 در حال رشد به داخل جسم مژگانی است.
• T4c: تومور با اندازه T4 به داخل جسم مژگانی رشد نمی‌کند بلکه در خارج از کره چشم رشد می‌کند. قسمتی از تومور که خارج از کره چشم است 5 میلی متر (حدود یک پنجم اینچ) یا کمتر عرض دارد.
• T4d: تومور به اندازه T4 در حال رشد به داخل جسم مژگانی و همچنین خارج از کره چشم است. قسمتی از تومور که خارج از کره چشم است 5 میلی متر (حدود یک پنجم اینچ) یا کمتر عرض دارد.

T4e: تومور می‌تواند هر اندازه ای داشته باشد. در خارج از کره چشم رشد می‌کند و قسمتی از تومور که در خارج از کره چشم قرار دارد بزرگتر از 5 میلی متر است.

دسته N برای عنبیه، جسم مژگانی و ملانوم مشیمیه

NX: غدد لنفاوی را نمی‌توان ارزیابی کرد.

N0: سرطان به غدد لنفاوی مجاور سرایت نکرده است.

N1: سرطان به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته است یا به صورت رسوبات سرطانی کوچک در سایر قسمت‌های چشم گسترش یافته است.

• N1a: سرطان به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته است.
• N1b: سرطان به غدد لنفاوی مجاور گسترش نیافته است اما به صورت رسوبات سرطانی کوچک در سایر قسمت‌های چشم گسترش یافته است.

دسته M برای عنبیه، جسم مژگانی، و ملانوم مشیمیه

M0: سرطان به نقاط دورتر بدن سرایت نکرده است.

M1: سرطان به نقاط دوردست بدن گسترش یافته است.

• M1a: بزرگترین منطقه گسترش سرطان بیش از 3 سانتی متر (سانتی متر) – کمی بیش از یک اینچ – در عرض نیست.
• M1b: بزرگترین ناحیه گسترش سرطان بین ۱/۳ تا 8 سانتی متر است (8 سانتی متر کمی بیشتر از 3 اینچ است).
• M1c: بزرگترین ناحیه گسترش سرطان ۱/۸ سانتی متر یا بیشتر است.

گروه بندی مرحله ای

برای اختصاص یک مرحله کلی، دسته‌های T، N و M در فرآیندی به نام گروه بندی مرحله (stage grouping) با یکدیگر ترکیب می‌شوند. مراحل با اعداد رومی از I (کمترین پیشرفته) تا IV (پیشرفته ترین) توصیف می‌شوند. برخی از مراحل بیشتر با حروف تقسیم می‌شوند.

دسته بندی مرحله TNM

مرحله I (T1a، N0، M0)

مرحله IIA (T1b تا T1d، N0، M0) یا (T2a، N0، M0)

مرحله IIB (T2b یا T3a، N0، M0)

مرحله IIIA (T2c یا T2d، N0، M0) یا (T3b یا T3c، N0، M0) یا (T4a، N0، M0)

مرحله IIIB (T3d، N0، M0) یا (T4b یا T4c، N0، M0)

مرحله IIIC (T4d یا T4e، N0، M0)

مرحله IV (هر T، N1، M0) یا (هر T، هر N، M1)

این سیستم مرحله بندی برای ملانوم uveal می‌تواند بسیار پیچیده باشد. اگر علاقه مند به کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن و نحوه اعمال آن در سرطان خود هستید، از پزشک خود بخواهید که آن را به گونه ای که شما درک می‌کنید برایتان توضیح دهد.

مطالعه مشترک ملانوم چشمی (COMS) مرحله بندی ملانوم چشم

سیستم TNM بسیار دقیق است اما در عمل پزشکان ممکن است از سیستم مرحله بندی ساده تری که توسط گروه COMS ابداع شده است استفاده کنند، گروهی که بیشتر تحقیقات بالینی را در مورد نحوه درمان ملانوم داخل چشمی انجام داده است. این سیستم ملانوم‌های چشم را به کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم می‌کند:

• کوچک (Small): بین ۱ تا ۳ میلی‌متر ارتفاع و بین ۵ تا ۱۶ میلی‌متر عرض
• متوسط (Medium): بین ۱/۳ میلی متر و 8 میلی متر ارتفاع و حداکثر 16 میلی متر عرض
• بزرگ (Large): بیش از 8 میلی متر در ارتفاع یا بیش از 16 میلی متر عرض

نرخ بقای سرطان چشم

میزان بقا می‌تواند به شما این ایده را بدهد که چند درصد از افراد مبتلا به همان نوع و مرحله سرطان تا مدت معینی (معمولاً 5 سال) پس از تشخیص هنوز زنده هستند.‌ آن‌ها نمی‌توانند به شما بگویند که چقدر زنده خواهید ماند اما ممکن است به شما کمک کنند تا درک بهتری از احتمال موفقیت روند درمان خود داشته باشید.

به خاطر داشته باشید که میزان بقا تخمینی است و اغلب بر اساس نتایج قبلی تعداد زیادی از افرادی است که سرطان خاصی داشتند اما‌ آن‌ها نمی‌توانند پیش بینی کنند که در مورد فرد خاصی چه اتفاقی خواهد افتاد. این آمار می‌تواند گیج کننده باشد و ممکن است شما را به پرسیدن سوالات بیشتری سوق دهد. از پزشک خود بپرسید که چگونه این اعداد ممکن است برای شما اعمال شوند.

نرخ بقای نسبی 5 ساله چیست؟

نرخ بقای نسبی افراد مبتلا به همان نوع و مرحله سرطان را با افراد در کل جمعیت مقایسه می‌کند. به عنوان مثال، اگر نرخ بقای نسبی 5 ساله برای مرحله خاصی از سرطان چشم 80 درصد باشد، به این معنی است که احتمال زنده ماندن افرادی که به آن سرطان مبتلا هستند نسبت به افرادی که به آن بیماری مبتلا نیستند برای ۵ سال پس از تشخیص، به طور متوسط حدود 80 درصد است.

این اعداد از کجا می‌آیند؟

انجمن سرطان آمریکا برای ارائه آمار بقای انواع مختلف سرطان به اطلاعات پایگاه داده نظارت، اپیدمیولوژی و نتایج نهایی (Surveillance, Epidemiology, and End Results یا SEER) که توسط موسسه ملی سرطان (National Cancer Institute یا NCI) نگهداری می‌شود، متکی است.

پایگاه داده SEER نرخ بقای نسبی 5 ساله سرطان چشم (ملانوم چشم) را در ایالات متحده بر اساس میزان گسترش سرطان دنبال می‌کند. با این حال، پایگاه داده SEER سرطان‌ها را بر اساس مراحل AJCC TNM (مرحله 1، مرحله 2، مرحله 3 و غیره) گروه بندی نمی‌کند. در عوض، سرطان‌ها را به مراحل موضعی، منطقه ای و دور دسته بندی می‌کند:

• موضعی (localized): هیچ نشانه ای از گسترش سرطان به خارج از چشم وجود ندارد.
• منطقه ای (Regional): سرطان در خارج از چشم به ساختارها یا غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته است.
• دور (Distant): سرطان به نقاط دورتر بدن مانند کبد گسترش یافته است.

نرخ بقای نسبی 5 ساله برای ملانوم چشم

این اعداد بر اساس اطلاعات افرادی است که بین سال‌های 2012 و 2018 مبتلا به ملانوم چشم (همچنین به عنوان ملانوم چشمی یا ملانوم داخل چشمی شناخته می‌شود) تشخیص داده شده است.

درک اعداد

• این اعداد فقط برای مرحله سرطان در هنگام اولین تشخیص صدق می‌کند. اگر سرطان رشد کند، گسترش یابد یا پس از درمان عود کند، بعداً اعمال نمی‌شوند.
• این اعداد همه چیز را در نظر نمی‌گیرند. میزان بقا بر اساس میزان گسترش سرطان گروه بندی می‌شود اما عوامل دیگری مانند سن و سلامت کلی شما، محل شروع سرطان در چشم و اینکه سرطان چگونه به درمان پاسخ می‌دهد نیز می‌تواند بر دیدگاه شما تأثیر بگذارد.
• افرادی که اکنون مبتلا به سرطان چشم تشخیص داده می‌شوند، ممکن است چشم انداز بهتری نسبت به این اعداد داشته باشند. درمان‌ها با گذشت زمان بهبود می‌یابند و این اعداد بر اساس افرادی است که حداقل 5 سال زودتر تشخیص داده شده و درمان شده اند.

درمان سرطان چشم

اگر سرطان چشم شما تشخیص داده شده است، تیم مراقبت از سرطانتان گزینه‌های درمانی شما را با شما در میان می‌گذارد. مهم است که در مورد انتخاب‌های خود با دقت فکر کنید. شما می‌خواهید مزایای هر گزینه درمانی را در مقابل خطرات و عوارض جانبی احتمالی بسنجید.

سرطان چشم چگونه درمان می‌شود؟

بسته به نوع و مرحله سرطان و سایر عوامل، گزینه‌های درمانی سرطان چشم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

جراحی (Surgery) برای سرطان چشم

جراحی برای درمان برخی از ملانوم‌های چشم استفاده می‌شود اما در حال حاضر کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا استفاده از پرتو درمانی رایج تر شده است.

انواع جراحی برای سرطان چشم

نوع جراحی به محل و اندازه تومور، میزان گسترش تومور و سلامت کلی فرد بستگی دارد. تمام این عمل‌ها در حالی انجام می‌شود که شما تحت بیهوشی عمومی (در خواب عمیق) هستید. اکثر افراد 1 یا 2 روز بعد در بیمارستان می‌مانند. عمل‌های مورد استفاده برای درمان افراد مبتلا به ملانوم چشم عبارتند از:

• ایریدکتومی (Iridectomy): برداشتن بخشی از عنبیه (قسمت رنگی چشم). این ممکن است یک گزینه برای ملانوم‌های بسیار کوچک عنبیه باشد.
• Iridotrabeculectomy: برداشتن بخشی از عنبیه به علاوه یک قطعه کوچک از قسمت خارجی کره چشم. این همچنین ممکن است گزینه ای برای ملانوم‌های کوچک عنبیه باشد.
• Iridocyclectomy: برداشتن بخشی از عنبیه و جسم مژگانی. از این عمل برای ملانوم‌های کوچک عنبیه نیز استفاده می‌شود.

• برداشتن ترانس اسکلرال (Transscleral resection): جراحی فقط ملانوم جسم مژگانی یا مشیمیه را از بین می‌برد. این نوع جراحی فقط باید توسط پزشکان مراکز سرطان با تجربه زیاد در درمان ملانوم چشم انجام شود زیرا برداشتن تومور بدون آسیب رساندن به بقیه چشم دشوار است. این می‌تواند منجر به مشکلات شدید بینایی شود.
• Enucleation: برداشتن کل کره چشم. از این روش برای ملانوم‌های بزرگتر استفاده می‌شود اما اگر بینایی در چشم قبلاً از بین رفته باشد یا اگر گزینه‌های درمانی دیگر باعث از بین رفتن بینایی مفید در چشم شود، ممکن است برای برخی از ملانوم‌های کوچکتر نیز انجام شود. در طی همان عمل، معمولاً یک ایمپلنت اربیتال قرار داده می‌شود تا جای کره چشم را بگیرد.

ایمپلنت از سیلیکون یا هیدروکسی آپاتیت یا hydroxyapatite (ماده ای شبیه به استخوان) ساخته شده است. به ماهیچه‌هایی که چشم را حرکت می‌دهند متصل است، بنابراین باید به همان روشی که چشم اصلی حرکت می‌کند، حرکت کند.

در عرض چند هفته پس از جراحی، شما به یک چشم ‌پزشک (متخصص پروتزهای چشم) مراجعه می‌کنید تا یک چشم مصنوعی – پوسته‌ای نازک که روی ایمپلنت اربیتال و زیر پلک‌ها قرار می‌گیرد – نصب شود. چشم مصنوعی با اندازه و رنگ چشم باقی مانده مطابقت دارد. وقتی در جای خود قرار گرفت، تشخیص آن از چشم واقعی دشوار خواهد بود.

• بیرون زدگی مداری (Orbital exenteration): برداشتن کره چشم و برخی از ساختارهای اطراف آن مانند قسمت‌هایی از پلک و ماهیچه‌ها، اعصاب و سایر بافت‌های داخل حفره چشم. این جراحی رایج نیست اما گاهی اوقات ممکن است برای ملانوم‌هایی که خارج از کره چشم و در ساختارهای مجاور رشد کرده اند، استفاده شود. مانند انوکلئولاسیون، ممکن است پس از جراحی یک چشم مصنوعی در حفره قرار داده شود.

خطرات و عوارض احتمالی جراحی

همه جراحی‌ها دارای خطراتی هستند، از جمله احتمال درد، خونریزی، لخته شدن خون، عفونت و عوارض ناشی از بیهوشی.

جراحی روی چشم می‌تواند منجر به از دست دادن بخشی از بینایی آن چشم یا تمام آن شود. انوکلیشن و بیرون زدگی مداری منجر به از دست دادن کامل و فوری بینایی در چشم می‌شود. سایر جراحی‌ها نیز می‌توانند مشکلاتی را ایجاد کنند که منجر به از دست دادن بینایی می‌شود که ممکن است بعداً رخ دهد. در برخی موارد، بینایی ممکن است قبلاً به دلیل سرطان آسیب دیده یا از بین رفته باشد.

بدیهی است که برداشتن کره چشم (انوکلئوناسیون) می‌تواند ظاهر فرد را تحت تاثیر قرار دهد. همان طور که در بالا ذکر شد، می‌توان یک چشم مصنوعی را برای به حداقل رساندن این موضوع در محل قرار داد.

پرتو درمانی (Radiation Therapy) برای سرطان چشم

پرتو درمانی از اشعه ایکس با انرژی بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این یک درمان رایج برای ملانوم چشم است. پرتو درمانی اغلب می‌تواند مقداری دید در چشم را نجات دهد. گاهی اوقات اگر پرتو به سایر قسمت‌های چشم آسیب برساند، بینایی ممکن است از بین برود. یک مزیت آن نسبت به جراحی این است که ساختار چشم حفظ می‌شود که فرد می‌تواند بعد از درمان ظاهر بهتری داشته باشد.

برای درمان سرطان چشم می‌توان از انواع مختلف پرتو درمانی استفاده کرد.

براکی تراپی یا Brachytherapy (پلاک درمانی یا plaque therapy)

این شکل از پرتو درمانی را می‌توان براکی تراپی چشمی (ocular brachytherapy) یا پلاک درمانی اپی اسکلرال (episcleral plaque therapy) نیز نامید. این روش به رایج ترین درمان پرتو درمانی برای اکثر ملانوم‌های چشم تبدیل شده است. مطالعات نشان داده اند که در بسیاری از موارد به اندازه عمل جراحی برای برداشتن چشم موثر است.

در این روش، یک حامل کوچک حاوی «دانه‌های» رادیواکتیو (معروف به پلاک) در قسمت بیرونی کره چشم در جایی که تومور وجود دارد، قرار می‌گیرد. این پلاک معمولاً به شکل یک درب بطری بسیار کوچک است و دارای طلا یا سرب در خارج است تا از بافت‌های مجاور در برابر تشعشع محافظت کند. پرتوها مسافت بسیار کوتاهی را طی می‌کنند، بنابراین بیشتر آن فقط روی تومور متمرکز می‌شود.

این پلاک طی یک عمل کوتاه در جای خود با بخیه‌های ریز روی کره چشم دوخته می‌شود. گاهی اوقات می‌توان این کار را با بی حسی موضعی (داروهای بی حس کننده) و آرام بخش انجام داد، اگرچه گاهی اوقات ممکن است به بیهوشی عمومی نیاز باشد (در جایی که در خواب عمیق هستید). پلاک معمولاً حداقل برای چند روز در جای خود باقی می‌ماند، اگرچه مدت زمان دقیق به اندازه تومور و قدرت منبع تابش بستگی دارد. احتمالاً در این مدت در بیمارستان خواهید ماند. سپس جراحی دیگری برای برداشتن پلاک انجام می‌شود. احتمالاً می‌توانید همان روز به خانه بروید.

اثر کامل پرتو بر روی تومور معمولاً برای 3 تا 6 ماه مشاهده نمی‌شود.

این درمان حدود 9 مورد از 10 تومور با اندازه کوچک تا متوسط را درمان می‌کند و می‌تواند بینایی را در برخی افراد حفظ کند، بسته به اینکه ملانوم در چه قسمتی از چشم قرار دارد. چشم انداز بینایی به این اندازه خوب نیست اگر که تومور خیلی به عصب بینایی – که تصاویر بصری را از چشم به مغز می‌برد – نزدیک باشد.

پرتو درمانی خارجی (External beam radiation therapy)

در این رویکرد، تابش از منبعی خارج از بدن بر روی سرطان متمرکز می‌شود. برای ملانوم چشم، استفاده از این نوع پرتو درمانی به طور کلی محدود به روش‌های جدیدتر است که پرتوهای باریکی از تابش را روی تومور متمرکز می‌کند.

پرتو درمانی با پرتو پروتون (Proton beam radiation therapy): این رویکرد به جای استفاده از اشعه ایکس مانند پرتو درمانی استاندارد، پرتوهای پروتون را به سمت سرطان هدف قرار می‌دهد. برخلاف پرتوهای ایکس که هم قبل و هم بعد از برخورد با هدف خود انرژی آزاد می‌کنند، پروتون‌ها آسیب کمی به بافت‌هایی که از‌ آن‌ها عبور می‌کنند، وارد می‌کنند و انرژی خود را تنها پس از طی مسافت معینی آزاد می‌کنند.

این بدان معناست که تابش پرتو پروتون ممکن است بتواند تابش بیشتری را به تومور برساند اما آسیب کمتری به بافت‌های طبیعی مجاور وارد کند. این نوع پرتو درمانی بیشتر برای تومورهای بزرگتر و برای تومورهایی که به عصب بینایی نزدیکتر هستند، استفاده می‌شود.

انجام درمان بسیار شبیه به عکس برداری با اشعه ایکس است اما دوز تابش بسیار بالاتر است. در بیشتر موارد، دوز کل تابش به بخش‌های روزانه (معمولاً از دوشنبه تا جمعه داده می‌شود) در طول چند هفته تقسیم می‌شود. روند درمان معمولاً دردناک نیست.

دستگاه‌های تخصصی مورد نیاز برای ساخت پروتون‌ها در حال حاضر فقط در مراکز خاصی در ایالات متحده یافت می‌شوند.

رادیوسرجری استریوتاکتیک (Stereotactic radiosurgery): علیرغم نام، هیچ جراحی واقعی در این درمان وجود ندارد. اصطلاح “جراحی” برای توصیف ماهیت دقیق پرتوهای تشعشعی استفاده می‌شود. این نوع درمان یک دوز پرتودهی دقیق و بزرگ را در یک جلسه به ناحیه تومور می‌رساند. به عنوان درمان اولیه برای ملانوم چشم، اغلب به عنوان براکی تراپی یا درمان پرتو پروتون استفاده نمی‌شود. دستگاه‌های مختلف را می‌توان برای ارسال تابش به یکی از دو روش زیر استفاده کرد:

• یک دستگاه چاقوی گاما (Gamma Knife) در یک مکان می‌ماند و پرتوهای تشعشعی را از صدها زاویه مختلف به یکباره برای مدت کوتاهی در یک جلسه درمانی روی تومور متمرکز می‌کند.

• چندین دستگاه، مانند CyberKnife® یا Clinac® از یک رایانه برای کنترل یک دستگاه تشعشعی استفاده می‌کنند که در یک حرکت دایره ای (180 درجه) روی تومور حرکت می‌کند تا پرتوهای تشعشعی را در زمان‌های جداگانه از زوایای مختلف ارسال کند. این درمان‌ها طی چند روز انجام می‌شود.

عوارض جانبی احتمالی پرتو درمانی

نگرانی اصلی پرتو درمانی آسیب به قسمت‌هایی از چشم است که منجر به مشکلاتی مانند تاری دید، خشکی چشم، آب مروارید، جداشدگی شبکیه، گلوکوم (افزایش فشار داخل چشم)، از دست دادن مژه‌ها، مشکلات مجاری اشکی یا خونریزی در چشم می‌شوند. برخی از این درمان‌ها می‌توانند منجر به از دست دادن جزئی یا کامل بینایی یا سایر مشکلات شوند که ممکن است فوراً اتفاق نیافتند و با گذشت زمان بدتر شوند. خطر بستگی به اندازه و محل تومور دارد.

از آن جایی که پرتو تنها بر روی چشم آسیب‌ دیده متمرکز می‌شود، احتمالاً بر بینایی چشم دیگر تأثیر نمی‌گذارد یا عوارض جانبی دیگری که گاهی با پرتو درمانی مرتبط است، مانند ریزش مو یا حالت تهوع ایجاد نمی‌کند.

لیزر درمانی (Laser Therapy) برای سرطان چشم

گاهی اوقات از لیزر درمانی برای درمان ملانوم چشم استفاده می‌شود، به خصوص زمانی که جراحی یا پرتو درمانی امکان پذیر نباشد.

ترموتراپی ترانس مردمک (Transpupillary thermotherapy یا TTT)

این رایج ترین نوع لیزر درمانی برای ملانوم چشم است. از نور مادون قرمز برای گرم کردن و از بین بردن تومور استفاده می‌کند.

TTT به تنهایی به دلیل عوارض جانبی مانند خونریزی، جدا شدن شبکیه و انسداد عروق خونی در چشم و همچنین خطر بالای عود (بازگشت سرطان) عمدتاً برای درمان ملانوم‌های بسیار کوچک چشم استفاده می‌شود. اخیراً، TTT ممکن است به عنوان یک درمان کمکی (اضافی) پس از براکی تراپی (رادیوتراپی پلاک) برای کاهش خطر عود استفاده شود.

فتوکواگولاسیون لیزری (Laser photocoagulation)

این درمان از پرتوهای نور بسیار متمرکز و پرانرژی برای سوزاندن بافت استفاده می‌کند. در حال حاضر به ندرت برای درمان ملانوم چشم به دلیل عوارض جانبی و خطر بالای عود استفاده می‌شود اما می‌تواند برای ملانوم‌های بسیار کوچک موثر باشد.

عوارض احتمالی لیزر درمانی

همانند پرتو درمانی، نگرانی اصلی در لیزر درمانی آسیب به قسمت‌هایی از چشم است که می‌تواند منجر به از دست دادن بینایی شود. خطر بستگی به اندازه و محل تومور دارد.

شیمی درمانی (Chemotherapy) برای سرطان چشم

شیمی درمانی (Chemo) استفاده از داروها برای درمان سرطان است. این داروها را می‌توان به قسمت خاصی از بدن (مانند کبد) یا می‌توان‌ آن‌ها را به داخل ورید (از طریق یک خط IV) تزریق کرد یا از طریق دهان (به عنوان یک قرص) مصرف کرد تا به اکثر نقاط بدن برسند. این درمان برای بسیاری از انواع سرطان که گسترش یافته اند، بسیار مفید است. متأسفانه، شیمی درمانی معمولاً به اندازه برخی دیگر از انواع سرطان برای ملانوما مفید نیست اما می‌تواند تومورها را در برخی افراد کوچک کند.

اگر ملانوم uveal (چشم) به سایر نقاط بدن گسترش یافته باشد، شیمی درمانی ممکن است یک گزینه باشد، اگرچه ممکن است ابتدا درمان‌های دیگری مانند ایمونوتراپی یا داروهای هدفمند امتحان شوند. اگر شیمی درمانی یک گزینه باشد، داروهای مورد استفاده عموماً مانند ملانوم پوست هستند. برای دریافت اطلاعات بیشتر، به مطلب شیمی درمانی برای سرطان پوست ملانوما مراجعه کنید.

عوارض جانبی احتمالی شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی به سلول‌هایی که به سرعت در حال تقسیم هستند، حمله می‌کنند، به همین دلیل است که‌ آن‌ها علیه سلول‌های سرطانی عمل می‌کنند. اما سایر سلول‌های بدن مانند سلول‌های مغز استخوان (جایی که سلول‌های خونی جدید ساخته می‌شوند)، پوشش داخلی دهان و روده و فولیکول‌های مو نیز به سرعت تقسیم می‌شوند. این سلول‌ها احتمالاً تحت تأثیر شیمی درمانی قرار می‌گیرند که می‌تواند منجر به عوارض جانبی شود.

عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع و دوز داروهای داده شده، نحوه تجویز و مدت زمان مصرف بستگی دارد. عوارض جانبی شیمی درمانی سیستمیک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• ریزش مو
• زخم‌های دهانی
• از دست دادن اشتها
• تهوع و استفراغ
• اسهال یا یبوست
• افزایش احتمال عفونت (به دلیل داشتن گلبول‌های سفید بسیار کم)
• کبودی یا خونریزی آسان (به دلیل داشتن تعداد بسیار کم پلاکت خون)
• خستگی (به دلیل داشتن گلبول‌های قرمز بسیار کم)

این عوارض معمولا پس از پایان دوره درمان از بین می‌روند. اغلب راه‌هایی برای کاهش این عوارض وجود دارد. به عنوان مثال، داروهایی برای کمک به پیشگیری یا کاهش تهوع و استفراغ وجود دارد. برخی از داروها همچنین ممکن است عوارض جانبی خاصی داشته باشند که در بالا ذکر نشده است. حتماً از پزشک یا پرستار خود در مورد داروهایی که به کاهش عوارض جانبی کمک می‌کنند، سوال بپرسید و در صورت بروز عوارض جانبی به‌ آن‌ها اطلاع دهید تا بتوان‌ آن‌ها را مدیریت کرد.

ایمونوتراپی (Immunotherapy) و داروهای هدفمند (Targeted Drugs) برای سرطان چشم

ملانوم Uveal (چشم) که به خارج از چشم گسترش یافته است می‌تواند به سختی درمان شود و متأسفانه داروهای شیمی درمانی استاندارد اغلب بسیار مفید نیستند.

در سال‌های اخیر، محققان انواع جدیدتری از داروها را برای درمان ملانوم پیشرفته ساخته اند. در حال حاضر چندین مورد از این داروها برای درمان ملانوم پوست استفاده می‌شود و برخی از‌ آن‌ها ممکن است در درمان ملانوم Uveal نیز مفید باشند. این داروهای جدیدتر به طور کلی به 2 گروه تقسیم می‌شوند: ایمونوتراپی و داروهای هدفمند.

داروهای ایمونوتراپی برای تحریک سیستم ایمنی بدن برای کمک به شناسایی و حمله موثرتر به سلول‌های سرطانی کار می‌کنند.

درگیر کننده سلول‌های T Bispecific (BiTE)

Tebentafusp (Kimmtrak) یک نوع ایمونوتراپی است که به عنوان یک درگیر کننده سلول‌های T bispecific (BiTE) شناخته می‌شود. هنگامی که دارو به بدن تزریق می‌شود، بخشی از دارو به سلول‌های ایمنی به نام سلول‌های T متصل می‌شود، در حالی که بخشی دیگر به پروتئین gp100 روی سلول‌های ملانوما می‌چسبد. این امر دو سلول را به هم نزدیک می‌کند که به سیستم ایمنی کمک می‌کند تا به سلول‌های سرطانی حمله کند.

Tebentafusp را می‌توان برای درمان ملانوم Uveal که گسترش یافته یا با جراحی قابل درمان نیست، در افرادی که سلول‌های‌ آن‌ها دارای نوع بافت HLA خاصی هستند (معروف به HLA-A*02:01) استفاده کرد. قبل از انجام این دوره درمانی، پزشک شما را آزمایش می‌کند تا ببیند آیا این نوع بافت را دارید یا خیر.

این دارو به صورت انفوزیون IV، معمولاً یک بار در هفته تجویز می‌شود.

عوارض جانبی رایج تبنتافوسپ عبارتند از:

• خارش، زوائد پوستی، قرمزی و تورم پوست
• تب
• احساس خستگی بسیار
• سردرد
• تهوع و استفراغ
• شکم درد
• تورم
• فشار خون پایین
• آزمایش خون غیر طبیعی کبد

سندرم آزادسازی سایتوکاین (Cytokine release syndrome یا CRS) یک عارضه جانبی جدی است که زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های T در بدن مواد شیمیایی (سایتوکاین‌ها) را آزاد می‌کنند که سیستم ایمنی را تقویت می‌کند. این اغلب در روز اول پس از تزریق رخ می‌دهد و می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تب و لرز بالا
• تهوع و استفراغ شدید
• مشکل در تنفس
• احساس خستگی بسیار
• احساس سرگیجه یا سبکی سر
• سردرد

تیم مراقبت‌های بهداشتی شما را از نزدیک برای بررسی علائم احتمالی CRS، به ویژه در طول و بعد از چند انفوزیون اول، تحت نظر خواهند داشت. در صورت داشتن علائمی که ممکن است از CRS باشد، حتماً فوراً با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود تماس بگیرید.

مهار کننده‌های ایست بازرسی ایمنی (Immune checkpoint inhibitors)

برخی از سلول‌های ایمنی دارای پروتئین‌های «نقطه بازرسی یا checkpoint» هستند که برای شروع پاسخ ایمنی باید روشن (یا خاموش شوند). سلول‌های ملانوما گاهی از این نقاط بازرسی برای جلوگیری از حمله سیستم ایمنی استفاده می‌کنند. داروهایی که این پروتئین‌های نقطه بازرسی را هدف قرار می‌دهند می‌توانند به بازگرداندن پاسخ ایمنی کمک کنند و برخی از‌ آن‌ها در درمان ملانوم‌های پوست مفید هستند. نمونه‌هایی از مهار کننده‌های ایست بازرسی ایمنی عبارتند از:

• پمبرولیزوماب (Keytruda)
• Nivolumab (Opdivo)
• ایپلیموماب (Yervoy)

نشان داده نشده است که این داروها در درمان ملانوم Uveal کاملاً مؤثر نیستند اما ممکن است برای برخی افراد مفید باشند.

برای اطلاعات بیشتر در مورد این داروها، به مطلب ایمونوتراپی برای سرطان پوست ملانوم مراجعه کنید.

داروهای هدفمند

برخی از داروهای جدیدتر قسمت‌هایی از سلول‌های ملانوما را هدف قرار می‌دهند که‌ آن‌ها را از سلول‌های طبیعی متفاوت می‌کند. به عنوان مثال، حدود نیمی از ملانوم‌های پوستی دارای تغییر (جهش) در ژنی به نام BRAF هستند و داروهای متعددی که این تغییر ژن را هدف قرار می‌دهند اکنون برای درمان این سرطان‌ها در دسترس هستند. (به مطلب درمان هدفمند برای سرطان پوست ملانوما مراجعه کنید.) این جهش در ملانوم‌های یووئال رایج نیست اما در افرادی که سلول‌های سرطانی آن را دارند، این داروها ممکن است مفید باشند.

داروهایی که سایر تغییرات ژنی را هدف قرار می‌دهند نیز در حال مطالعه هستند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد برخی از این داروهای جدیدتر، به مبحث در تحقیقات سرطان چشم چه چیزهایی جدید است؟ مراجعه کنید.

درمان ملانوم چشم بر اساس مکان و اندازه

عوامل اصلی در تصمیم گیری در مورد درمان ملانوم چشم شامل محل و اندازه سرطان و همچنین احتمال حفظ بینایی در چشم است. اگر یک ملانوم کوچک در یک مکان حیاتی قبلاً بینایی چشم را از بین برده باشد، نجات چشم مزیت زیادی ندارد. از سوی دیگر، پزشکان لزوما نمی‌خواهند چشمی را که عملکرد طبیعی دارد، حتی اگر تومور بزرگ باشد، بردارند. به همین دلیل، برنامه درمانی شما به وضعیت شما بستگی دارد و ممکن است با آن چه در اینجا توضیح داده شده متفاوت باشد.

مهم است که به خاطر داشته باشید که نتایج و کیفیت زندگی هر دو در طول زمان برای افرادی که چشمشان برداشته شده است (انوکلئولاسیون) و افرادی که پرتو درمانی شده اند، مشابه است. پرتو درمانی بیشتر احتمال دارد که بینایی را در چشم حفظ کند، به ویژه در چند سال اول پس از درمان اما مطالعات نشان داده ‌اند که افرادی که پرتو درمانی داشته ‌اند نیز بیشتر در مورد احتمال عود سرطان مضطرب هستند. حتماً قبل از درمان با پزشک خود در مورد آن چه برای شما مهم است، صحبت کنید.

ملانوم مشیمیه

درمان ملانوم‌هایی که از مشیمیه شروع می‌شود به اندازه تومور و عملکرد چشم بستگی دارد. هرچه تومور کوچکتر باشد، به احتمال کمتری نیاز به جراحی خواهد بود، مگر اینکه چشم به شدت آسیب ببیند یا بینایی از بین برود.

ملانوم‌های کوچک: اغلب گزینه‌های مختلفی برای درمان ملانوم مشیمیه کوچک وجود دارد. هم شما و هم پزشکتان باید تصمیم بگیرید که کدام گزینه برای شما بهترین است:

• مشاهده دقیق یا Careful observation (همچنین به عنوان watchful waiting شناخته می‌شود): همه این ملانوم‌ها به سرعت رشد نمی‌کنند و نیاز به درمان فوری ندارند. گاهی اوقات، حتی برای پزشک بسیار سخت است که مطمئن شود یک نقطه روی مشیمیه واقعاً ملانوم است یا خیر. اگر تومور بسیار کوچک است، تماشای آن از نزدیک (گاهی اوقات هر 3-4 ماه) و درمان آن تنها در صورتی که شروع به رشد کند، اغلب یک گزینه معقول است.
• پرتو درمانی، مانند براکی تراپی (پلاک درمانی)، پرتو درمانی با پروتون یا پرتو درمانی استریوتاکتیک
• لیزر درمانی، از جمله ترموتراپی از طریق مردمک (TTT)، اغلب همراه با براکی تراپی
• جراحی که ممکن است فقط به برداشتن تومور نیاز داشته باشد یا ممکن است به اندازه انوکلئولاسیون (برداشتن کل چشم) باشد. اگر چشم به شدت توسط تومور آسیب دیده باشد، ممکن است لازم باشد.

ملانوم‌های با اندازه متوسط: این تومورها را معمولاً می‌توان با روش‌های مشابهی که برای ملانوم‌های کوچک استفاده می‌شوند، درمان کرد:

• پرتو درمانی، مانند براکی تراپی (پلاک درمانی)، پرتو درمانی با پروتون یا پرتو درمانی استریوتاکتیک
• لیزر درمانی، از جمله ترموتراپی از طریق مردمک (TTT) یا انعقاد لیزر، همراه با براکی تراپی
• جراحی که ممکن است فقط به برداشتن تومور نیاز داشته باشد یا ممکن است به اندازه انوکلئولاسیون (برداشتن کل چشم) باشد. اگر چشم به شدت توسط تومور آسیب دیده باشد، ممکن است لازم باشد.

بار دیگر، انتخاب روش درمانی تصمیمی است که هم شما و هم پزشکتان باید اتخاذ کنید. به نظر می‌رسد پرتو درمانی و جراحی تقریباً به همان اندازه مؤثر هستند. پرتو درمانی بهترین شانس را برای حفظ بینایی در چشم ارائه می‌دهد اما برخی از افرادی که تابش پرتو دارند ممکن است در نهایت نیاز به جراحی نیز داشته باشند.

ملانوم‌های بزرگ: درمان استاندارد این سرطان‌ها معمولا پرتو درمانی است. معمولاً ابتدا از درمان پرتو پروتون و پرتو درمانی استریوتاکتیک استفاده می‌شود. اگر پرتو به طور کامل به این روش‌ها جواب ندهد، ممکن است درمان اضافی با جراحی یا لیزر نیز در نظر گرفته شود.

جراحی با انوکلئاسیون (برداشتن کل چشم) جراحی ارجح برای ملانوم‌های بزرگ است، زمانی که پرتو درمانی گزینه مناسبی نیست. همچنین ممکن است برای سرطان‌هایی که بیش از نیمی از مدار چشم را اشغال می‌کنند، درد قابل توجهی ایجاد می‌کنند یا باعث از دست دادن بینایی در چشم شده اند، انوکلاسیون در نظر گرفته شود. در موارد نادری که سرطان به طور گسترده در خارج از چشم رشد کرده است، ممکن است پزشک برداشتن سایر ساختارهای حفره چشم مانند عضلات یا بخشی از پلک را نیز توصیه کند.

ملانوم عنبیه

ملانوماهای عنبیه (قسمت رنگی چشم) معمولاً تومورهای کوچک و با رشد آهسته هستند. یک گزینه برای افراد مبتلا به ملانوم عنبیه در مراحل اولیه این است که آن را از نزدیک بررسی کرده و تحت نظر بگیرند تا ببینند آیا رشد می‌کنند یا خیر. مجموعه ای از عکس‌های ویژه برای کمک به نظارت بر تومور گرفته می‌شود. اگر شروع به رشد کند، درمان ممکن است جراحی یا پرتو درمانی (در شرایط خاص) باشد.

اگر جراحی توصیه شود، مقدار بافت چشمی که باید برداشته شود به وسعت سرطان بستگی دارد. انواع جراحی برای ملانوم زودرس عنبیه عبارتند از:

• ایریدکتومی (برداشتن بخشی از عنبیه)
• Iridotrabeculectomy (برداشتن بخشی از عنبیه، به علاوه یک قطعه کوچک از قسمت خارجی کره چشم)
• ایریدوسیکلکتومی (برداشتن بخشی از عنبیه و جسم مژگانی)
• انوکلیشن (برداشتن کره چشم)

ملانوم‌های جسم مژگانی

این سرطان‌های نادر را می‌توان با برداشتن تومور، در صورتی که به اندازه کافی کوچک باشند یا با پرتو درمانی درمان کرد. در موارد پیشرفته تر یا در صورت آسیب جدی به چشم، ممکن است به انوکلیشن (برداشتن کره چشم) نیاز باشد.

ملانوم conjunctival

اگرچه این نوع سرطان نادر است، ملانوم conjunctival نسبت به اغلب ملانوم‌های یووئال تهاجمی تر است.‌ آن‌ها به احتمال زیاد در ساختارهای محلی رشد می‌کنند و به اندام‌های دور مانند کبد و ریه‌ها گسترش می‌یابند که این وضعیت می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. درمان بر حذف کامل تومور با جراحی و انجام درمان کمکی با پرتو درمانی یا شیمی درمانی موضعی (با اینترفرون یا میتومایسین-C) برای کاهش احتمال متاستازها (گسترش تومور) متمرکز است.

به دلیل ماهیت تهاجمی این تومور، نمونه برداری از تومور ممکن است در ابتدا انجام شود تا به دنبال ویژگی‌های خاصی باشد که می‌تواند احتمال گسترش یا عود سرطان را پیش بینی کند. اگر شانس بالا باشد، ممکن است معاینات پیگیرانه مکرر بعد از درمان توصیه شود.

ملانوم‌های پیشرفته و عود کننده (recurrent melanomas)

اغلب ملانوم‌های یووئال در اولین تشخیص تنها در داخل چشم هستند. به ندرت پیش می‌آید که سرطان قبلاً به خارج از چشم گسترش یافته باشد اما متأسفانه، در حدود نیمی از بیماران، ملانوم در مقطعی پس از درمان عود می‌کند.

سرطانی که پس از درمان باز می‌گردد، عود کننده (recurrent) نامیده می‌شود. عود می‌تواند موضعی (در همان جایی که شروع شده است یا نزدیک آن) یا دور (به اندام‌هایی مانند ریه یا کبد) گسترش یابد. درمان ملانوم‌هایی که عود می‌کنند به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله اینکه سرطان کجا عود می‌کند و چه نوع درمانی در ابتدا استفاده شده است.

سرطان‌هایی که در داخل چشم عود می‌کنند (عود داخل چشمی یا intraocular recurrence) معمولاً با برداشتن چشم (انوکلئاسیون) درمان می‌شوند.

هنگامی که ملانوم در خارج از چشم عود می‌کند (به نام عود خارج چشمی یا extraocular recurrence)، اغلب در کبد عود می‌کند. همچنین ممکن است در نواحی دیگر مانند ریه‌ها یا استخوان‌ها عود کند. درمان این سرطان‌ها اغلب سخت است.

اگر سرطان فقط در کبد باشد، انواع مختلف درمان ممکن است به کنترل سرطان یا کاهش علائم کمک کند.‌ این‌ها شامل جراحی (در صورت وجود تنها یک یا چند تومور)، پرتو درمانی، از بین بردن (ablating) تومورها با گرم کردن یا انجماد‌ آن‌ها یا تزریق دارو یا مواد دیگر به کبد برای از بین بردن تومورها یا قطع جریان خون‌ آن‌ها است. فرسایش تومور (Tumor ablation) و پرتو درمانی ممکن است برای تومورهایی که به سایر قسمت‌های بدن مانند ریه‌ها گسترش یافته ‌اند نیز استفاده شود.

اگر نمی‌توان از این درمان‌ها استفاده کرد، داروهایی که به تمام قسمت‌های بدن می‌رسند ممکن است برای برخی افراد مفید باشد. ممکن است تست‌های آزمایشگاهی روی خون یا سلول‌های سرطانی شما انجام شود تا ببینند آیا ایمونوتراپی یا داروهای هدفمند ممکن است گزینه‌های درمانی خوبی باشند. شیمی درمانی ممکن است گزینه دیگری برای برخی افراد باشد.

از آن جایی که درمان‌های فعلی برای ملانوم پیشرفته چشم محدود است، آزمایش‌های بالینی درمان‌های جدیدتر نیز ممکن است گزینه خوبی باشد.

چه چیزی در تحقیقات سرطان چشم جدید است؟

بسیاری از مراکز پزشکی در سراسر جهان در حال انجام تحقیقات در مورد علل و درمان سرطان‌های چشم هستند. این‌ بیماری‌ها برای مطالعه‌ چالش برانگیز هستند زیرا شایع نیستند اما هر سال دانشمندان بیشتر در مورد علل ایجاد‌ آن‌ها و نحوه بهبود درمان اطلاعات بیشتری پیدا می‌کنند.

ژنتیک

یادگیری بیشتر در مورد تغییرات ژنی که سلول‌های سرطانی چشم را از سلول‌های طبیعی متفاوت می‌کند، احتمالاً نقش مهمی در درمان ملانوم چشم در آینده ایفا خواهد کرد.

استفاده از ژن‌ها برای کمک به یافتن افراد در معرض خطر

همان طور که در مورد تغییرات ژنی در این سرطان‌ها می‌آموزیم، ممکن است بتوانیم آزمایش‌هایی را برای شناسایی افرادی که احتمال ابتلا به‌ آن‌ها را دارند، ایجاد کنیم و سپس آن افراد را به دقت غربال کنیم.

به عنوان مثال، در سال‌های اخیر، محققان دریافته ‌اند که برخی از خانواده‌ها تغییر (جهش) در ژن BAP1 دارند که احتمال ابتلا به ملانوم چشم را افزایش می‌دهد. در حالی که این تغییر ژن تنها بر بخش کوچکی از افراد مبتلا به ملانوم چشم تأثیر می‌گذارد، محققان ممکن است بتوانند آن را مطالعه کنند تا در مورد چگونگی ایجاد ملانوم چشم بیشتر بیاموزند.

استفاده از ژن‌ها برای کمک به پیش بینی پیش آگهی (چشم انداز)

تغییرات ژنتیکی در تومورها همچنین ممکن است به پیش بینی احتمال گسترش‌ آن‌ها کمک کند. به عنوان مثال، در ملانوم uveal، برخی تغییرات ژنتیکی، مانند از دست دادن یک نسخه از کروموزوم 3، با افزایش خطر گسترش سرطان مرتبط است.

اخیراً، محققان دریافته‌ اند که الگوهای بیان ژن در سلول‌های تومور به نظر راه بهتری برای تشخیص احتمال گسترش ملانوم چشم است. بر اساس این الگوهای ژنی، کمی بیش از نیمی از ملانوم‌های چشمی تومورهای “کلاس 1” هستند. این سرطان‌ها خطر انتشار کمی دارند. ملانوم‌های چشمی باقی مانده در دسته “کلاس 2” قرار می‌گیرند که خطر انتشار بسیار بالایی دارند.

برخی از پزشکان اکنون آزمایشی (DecisionDx-UM) برای این تغییرات ژنی ارائه می‌دهند و برخی از بیماران ممکن است بخواهند‌ آن‌ها را انجام دهند تا بدانند که آیا سرطان‌ آن‌ها احتمال گسترش دارد یا خیر. اگر مشخص شود که بیمار در معرض خطر بالایی قرار دارد، پزشک ممکن است او را با دقت بیشتری دنبال کند تا در اولین فرصت ممکن گسترش سرطان را تشخیص دهد. اما سایر پزشکان در حال حاضر چندان مشتاق استفاده از این آزمایش نیستند زیرا ما هنوز راه‌های اثبات شده ای برای جلوگیری از گسترش سرطان یا تغییر نتیجه در افرادی که در گروه پرخطر قرار دارند، نداریم.

استفاده از ژن‌ها برای کمک به یافتن درمان‌های جدید

شناسایی تغییرات ژنی در سلول‌های سرطانی چشم نیز ممکن است اهداف خاصی را برای داروهای جدیدتر فراهم کند. به عنوان مثال، اکثر ملانوم‌های چشم تغییراتی در هر یک از 2 ژن مرتبط GNAQ یا GNA11 دارند. پروتئین‌های ساخته شده توسط این ژن‌ها بخشی از مسیر سیگنالینگ MAPK در داخل سلول‌ها هستند که به رشد‌ آن‌ها کمک می‌کند.

هنوز مشخص نیست که آیا داروها می‌توانند مستقیماً این پروتئین‌ها را هدف قرار دهند یا خیر اما داروهایی که پروتئین‌های دیگر را در مسیر MAPK هدف قرار می‌دهند، اکنون برای استفاده در برابر ملانوم چشم مورد مطالعه قرار می‌گیرند و برخی نتایج امیدوار کننده اولیه را نشان داده‌ اند.

آزمایشات جدید سرطان چشم

نوع جدیدی از بیوپسی به نام بیوپسی مایع بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد. به جای ایجاد بریدگی یا وارد کردن سوزن در چشم، می‌توان سلول‌های تومور ملانوما را از نمونه خون جمع آوری کرد. سپس این سلول‌های سرطانی را می‌توان برای ویژگی‌های خاصی از جمله تغییرات ژنتیکی آزمایش کرد که می‌تواند به پیش ‌بینی میزان احتمال گسترش یا بازگشت سرطان پس از درمان کمک کند. بیوپسی مایع ممکن است به تشخیص زودتر گسترش تومور یا به پزشکان کمک کند تا بدانند آیا درمان موثر است یا خیر.

این می‌تواند در افرادی که نمونه برداری از تومور را انجام نداده اند و می‌خواهند بینایی خود را حفظ کنند، بسیار مفید باشد. با این حال، تجهیزات مورد نیاز برای این آزمایش به راحتی در دسترس نیست، بنابراین این نوع بیوپسی به طور معمول انجام نمی‌شود و عمدتا به عنوان بخشی از یک کارآزمایی بالینی در دسترس قرار می‌گیرد.

پیشرفت در درمان

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی‌ها روش‌هایی هستند که سیستم ایمنی بدن را برای حمله به سرطان تقویت می‌کنند. سایتوکاین‌ها، آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، واکسن‌های سرطان و سایر روش‌های ایمنی از جمله امیدوار کننده ‌ترین رویکردها برای درمان ملانوما هستند. اگرچه بیشتر آزمایش‌های بالینی این درمان‌ها بر روی افراد مبتلا به ملانوم پوست متمرکز است، نتایج این مطالعات ممکن است به درمان افراد مبتلا به ملانوم چشم نیز کمک کند. مثلا:

• داروهایی که به عنوان مهار کننده‌های ایست بازرسی ایمنی شناخته می‌شوند – که به تقویت پاسخ ایمنی بدن کمک می‌کنند – در بسیاری از افراد مبتلا به ملانوم پوست مفید هستند.‌ آن‌ها همچنین ممکن است در برخی از افراد مبتلا به ملانوم چشم گزینه خوبی باشند.
• درگیر کننده‌های سلول T Bispecific (BiTEs) داروهایی هستند که به ترکیب سلول‌های ایمنی به نام سلول‌های T با سلول‌های ملانوما کمک می‌کنند که می‌تواند به تقویت پاسخ ایمنی بدن کمک کند. یکی از این داروها، tebentafusp، اکنون گزینه ای برای درمان برخی از افراد مبتلا به ملانوم پیشرفته چشم است.

سایر داروهای ایمونوتراپی جدید نیز اکنون در حال مطالعه هستند.

داروهای درمان هدفمند

همان طور که محققان در مورد برخی از تغییرات سلولی که باعث سرطانی شدن‌ آن‌ها می‌شود اطلاعات بیشتری کسب کرده اند، داروهایی ساخته اند که این تغییرات را هدف قرار می‌دهند. این داروهای هدفمند جدید متفاوت از داروهای شیمی درمانی استاندارد عمل می‌کنند.‌ آن‌ها ممکن است در مواردی که داروهای شیمی درمانی موثر نیستند، کار کنند و معمولاً عوارض جانبی متفاوتی دارند.

اغلب ملانوم‌های چشمی تغییراتی در ژن‌های GNAQ یا GNA11 دارند. پروتئین‌های ساخته شده توسط این ژن‌ها بخشی از مسیر سیگنال دهی ژن MAPK هستند که به رشد سلول‌ها کمک می‌کنند. سلومتینیب (Selumetinib) دارویی است که پروتئین MEK را هدف قرار می‌دهد که بخشی از مسیر MAPK نیز می‌باشد. در یک کارآزمایی بالینی نشان داده شده است که سلومتینیب رشد ملانوم‌های پیشرفته چشم را کند می‌کند اما مطالعات دیگر نتایج ناامید کننده ای داشته اند. نقش سلومتینیب در درمان ملانوم چشم مشخص نیست و در حال حاضر این دارو فقط از طریق آزمایشات بالینی در دسترس است.

برخی از داروهای جدیدتر مانند ومورافنیب (vemurafenib)، دابرافنیب (dabrafenib) و ترامتینیب (trametinib) سلول‌های دارای جهش در ژن BRAF را هدف قرار می‌دهند. این جهش در حدود نیمی از بیماران مبتلا به ملانوم پوست وجود دارد اما تنها در حدود 5 درصد از بیماران مبتلا به ملانوم چشم یافت می‌شود. با این حال، این داروها یا داروهای مشابه ممکن است به افرادی که سلول‌های سرطانی‌ آن‌ها دارای این جهش‌ها هستند، کمک کند.

IMCgp100 داروی جدیدی است که به طور همزمان به دو پروتئین متصل می‌شود تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد. نتایج امیدوار کننده ای را در افراد مبتلا به ملانوم uveal پیشرفته نشان می‌دهد. تحقیقات بیشتری در حال انجام است.

بسیاری از داروهای هدفمند در حال حاضر برای درمان انواع دیگر سرطان استفاده می‌شوند. برخی از‌ آن‌ها در حال حاضر برای استفاده در برابر ملانوم چشم نیز مورد مطالعه قرار می‌گیرند، از جمله سونیتینیب، سورافنیب، وورینوستات و اورولیموس.

همچنین بخوانید:

• رتینوبلاستوما چیست؟ علائم، تشخیص، مراحل و درمان
• سرطان پوست سلول بازال و سنگفرشی چیست؟ علائم، تشخیص و درمان
• سندرم چشم گربه‌ای چیست؟

منبع

مترجم: فاطمه فریادرس